Кимё” кафедраси мудири доц. Ҳ. Т авезовга 5140500 Кимё таълим йўналиши 1-ким-18 гуруҳи талабаси

3.1 Voltametriya
Potensiometriya usuli voltametriya usulining xususiy holidir .Voltametriya usuli tok kuchi doimiy bo’lganda potensial o’lchashga asoslangan.Voltametriyada E=f(c) (bu yerda E-elektrod potensiali c-konsentratsiya;I tok kuchi)funksiya o’rganiladi.Potensiometriyada esa E=f(c)_i=o funksiya o’rganiladi, ya’ni potensiometriyada elektrodlarda tok berilmaydi(i=0).Agar elektrodga kichik qiymatli tok kuchi berilsa bu usul voltametriya (IYUPAK)yoki tok ishtirokidagi potensiometriya deb yuritiladi.Agar elektrodlardan biri qutblansa,bu usul bitta qutblangan elektrodli voltametriya deyiladi.Qutblanish katod toki(-) yoki anod toki (+) bo’yicha bo’lishi mumkin.Agar taqqoslash elektrodi o’rnida ham qutblangan elektrod ishlatilsa bu usul ikkita qutblangan elektrodli voltametriya deb ataladi.Voltametriya usuli qaytmas oksred juftlarni tekshirish uchun qulay usul hisoblanadi.Tok tasiridan yetarlicha qaytar bo’lmagan juftlarning qaytarligi ortadi.Bu usul,ayniqsa titremetrik analizda muhim ahamiyatga ega.Qaytmas juftlarning voltametrik titrlaganda potensial sakrashi potensiometrik titrlashdagiga qaraganda ancha katta bo’ladi.Bu usul adabiyotlarda bitta yoki ikkita qutblangan elektrodli potensiometrik titrlash deb ham yuritiladi.

10.rasm voltametriya uchun qo’llaniladigan qurilma.
Voltametriya usulida potensiallar aniqlanadi. Nernst tenglamasi orqali tushuntirishning soddaroq varianti – osmotik nazariya deb ataladi. Bu nazariya bo’yicha o’zining ionlarining eritmasiga yoki suvga tushirilgan metall eritmaga zaryadlangan ionlar bera boshlaydi (panjara o’zining ionlariga ega bo’lib, ular orasida elektronlar bo’ladi). Metall ionlarini eritmaga o’tishga bo’lgan intilishini Nernst metallarning elektrolitik erish uprugosti deb nomladi va (P) bilan belgiladi (bug’lanish uprugostiga monand tarzda). Metall plastinkasi o’z ionlarini eritmaga yuborib, o’zi manfiy zaryadlanadi. Chunki metall ionlarini eritmaga o’tkazganda, elektronlar uning sathida to’planadi va manfiy zaryadlaydi. Natijada metallva eritma sath chegarasida qo’sh elektr qavati hosil bo’ladi (yassi kondensator). Eritmaga o’tgan musbat zaryadlangan ionlar va manfiy zaryadlangan metall plastinkasi orasida elektrik tortilish vujudga keladi. Bu jarayonni yana davom etishiga yo’l qo’ymaydi. Oqibatda metall va eritmaning bir-biriga tegib turgan chegarasida qo’sh elektr qavati hosil bo’lib, potentsiallar skachogi vujudga keladi. Metall va eritma orasida potentsiallar farqi hosil bo’ladi. Bir-biriga tegib turgan metall va suyuqlik sathlarida vujudga keladigan potentsial elektrod potentsiali deyiladi. Metall o’z tuzilishiga va metalldagi atom – ion orasidagi bog’ mustahkamligiga bog’liq tarzda atom-ion holatidan ionlar eritmaga o’tish qobiliyati bir xil bo’lmaydi. Boshqa tomondan ionlar eritmadan metall sathiga o’tishga intiladi. Bu intilishni Nernst ionlarning osmotik bosimi deb ataydi va () bilan ifodalaydi. Eritmadagi ionlarning osmotik bosimi eritma kontsentratsiyasiga to’g’ri proportsional:

Shunday qilib, M/eritma sathlar chegarasidagi potentsiallar skachogi eritma kontsentratsiyasiga va metall tabiatiga bog’liq. Bu holatni Nernst ushbu tenglama bilan ifodalaydi: