Jurnaldan ko‘chirib bosilgan maqolalar «Til va ada biyot ta’limi»dan olindi, deb izohlanishi shart

Sabohat DJALILOVA, 

Nizomiy nomidagi TDPU 

Xorijiy tillar kafedrasi o‘qituvchisi 

CHET TILLARNI O‘RGATISHDA O‘QISH MALAKASINI RIVOJLANTIRISH

o‘z tilidagi ma’no bilan qiyoslaydi. Bunday holatda ta’lim 

beruvchining orttirgan  amaliy bilimlari katta ahamiyat 

kasb etadi. Mashg‘ulotlarda tahlilga tortilgan matnni 

o‘qib tushunish jarayonida turli tushuncha yoki obrazli 

asosga ega bo‘lgan frazeologizm, trop va boshqa 

vositalarga duch kelinadi. Masalan, nemis tilida “Schwein 

haben” iborasi mavjud, uning so‘zma-so‘z tarjimasi 

“cho‘chqaga ega bo‘lmoq”. Bu ibora salbiy ma’no kasb 

etgandek go‘yo. Lekin u “omadi kelmoq”, “ishi o‘ngidan 

kelmoq” kabi ma’nolarni anglatadi. German va turkiy 

tillarning deyarli barchasida cho‘chqa salbiy ma’no 

anglatadi. Inglizlar semiz odamni cho‘chqaga o‘xshatib, 

“as fat as a pig”

 – 

“cho‘chqaday semiz” iborasini 

qo‘llaydi

. 

Nemislarda bu o‘rinda o‘xshash “voll wie 

ein Schwein” – “o‘lgudek ichgan”  iborasi qo‘llaniladi. 

Bu kabi stereotiplar, asosan, badiiy adabiyotlarni 

tahlil qilish jarayonida ko‘zga tashlanadi. Misol uchun, 

nemis tilidagi “Sodiq fuqaro” asarida faunonimlarga 

oid misralar mavjud: „Ich weiß doch schon. Es ist die 

fatale Geschichte mit unserem allverehrten – ich wollte 

sagen,  die  Schweinerei  des  alten  Buck“,  flüsterte 

er vertraulich” – “Menga hammasi ma’lum... Siz 

hammamiz hurmat qiladigan kishi boshidagi mash’um 

mojaroni nazarda tutyapsiz... Men keksa Bukning “iflos” 

ishlarini nazarda tutyapsizmi, demoqchiman, – deya 

shivirladi u Diderixning qulog‘iga” (M. Osim tarjimasi). 

Ko‘rinib turibdiki, asliyatdagi

 

“die Schweinerei” 

Davomi­23-­betda.

---

18

e-mail: [e-mail]

Metodik tavsiya

Kelishik qo‘shimchalari otlarni boshqa so‘zlarga tobe 

qilib bog‘lash uchun xizmat qiladi. Ot, olmosh va otlash-

gan so‘zlarga qo‘shilib, ularni boshqa so‘zlarga bog‘lash 

uchun xizmat qiluvchi grammatik shakllar tizimi kelishik 

shakllari sanaladi.

O‘zbek tilida kelishiklar qat’iy bir qo‘shimchaga ega. 

Shu qo‘shimchaning turli variantlari esa farq qiladigan 

yoki qarama-qarshi ma’noni anglatish uchun xizmat 

qiladigan shakllar emas. Masalan, jo‘nalish kelishigi 

qo‘shimchasi