Жавоб [окоз

Тупланиш даври. Буғдой поясининг ер остида шохланиш хусусиятига тупланиш, ѐн поя ҳамда иккиламчи илдиз ривожланадиган бўғинига тупланиш бўғини деб аталади. Одатда у ер бетидан 1-3 см пастда пайдо бўлади. Тупланиш бўғини энг муҳим қисми ҳисобланиб, унда озиқа моддалар тўпланади, илдиз тизимининг бақувватлиги, совуққа, қурғоқчиликка чидамлиги шу бўғиннинг жойлашишига боғлиқ. Тупланиш бўғини ноқулай шароит таъсирида шикастланса, ўсимлик нобуд бўлади. Буғдойнинг ўзига хос хусусиятидан бири бу тупланиш бўлиб, бир дона уруғдан бир нечта поя чиқаради. Ўсимлик ҳосил қиладиган поялар сони умумий тупланиш дейилади. Бир туп ўсимликдан чиққан пояларнинг ҳаммаси ҳам ҳосил тўпламайди. Шунинг учун ҳам бир туп ўсимликда ҳосил тўплайдиган, яъни бошоқ шаклланган поялар сони унумли тупланиш ѐки маҳсулдор тупланиш деб аталади.
Найчалаш даври. Кузги буғдойда тупланиш давридан кейинги ривожланиш даври найчалаш давридир. Бунда тупланишдан ҳосил бўлган бўғин оралиғи қисқариб, бошланғич туп гулли поялар узаяди, пастки бўғинидан бошлаб пастки барглар новидан юқорига кўтарила бошлайди; юқоридаги бўғимларида бошоқ пайдо бўлади.
Ўсимлик най ўрагандан бошлаб кучли ўса бошлайди. Шунинг учун ўсимликлар бу даврда сув ва озиқа моддалар билан етарлича таъминланган бўлиши керак. Ўсимлик ҳаѐтидаги бу давр энг маъсулиятли, яъни «критик давр» ҳисобланади. Буғдойнинг ҳосилдорлиги маълум даражада найчалаш даврида физиологик жараѐнлар қандай ўтганлигига, озиқа ва намлик билан таъминланиш даражасига бевосита боғлиқ бўлади.
Бошоқлаш даври. Поя бўйига ўса бошлаши билан юқоридаги барг новидан бошоқ чиқади. Туп гулнинг ярими ҳосил бўлиш билан навбатдаги - бошоқлаш даври бошланади. Ёппасига бошоқлаш ҳосилнинг бир текис етилишига ва ўрим-йиғим муддатларига катта таъсир кўрсатади. Найчалаш давридан бошоқлашгача бўлган вақт давомида репродуктив органларнинг интенсив шаклланиши, жадал равишда вегетатив масса тўпланиши кузатилади. Ўсув жараѐнининг жадал кечиши маълум даражада ташқи муҳитга, аввало ҳароратга ва намлик билан таъминланишга боғлиқ.
Буғдой намлик билан етарли таъминланмаганда, ўсиш жараѐни сезиларли даражада секинлашади, ўсимликнинг ривожланиши эса тезлашади. Бу ҳолат ўсимликда ҳосил тўпланишига салбий таъсир кўрсатади. Шу даврда намлик етишмаса ўсимликнинг пишиши одатдагидан 4-5 кун илгари ва жуда жадал ҳолатда кечиши мумкин.
Кузги буғдойда найчалаш давридан бошоқлаш давригача бўлган давр 20-25 кунни, баҳорги буғдойда эса 12-20 кунни ташкил қилади. Иқлим қуруқ келганда бир қисм бошоқчалар тўлиқ етилмайди ва уларда дон шаклланмайди, натижада бошоқдаги дон сони ва ҳосил камаяди.
Гуллаш даври. Бошоқлашдан кейин кўпчилик ғалла дон экинларида гуллаш даври бошланади. Кузги буғдойда ўсимликнинг гуллаши мақбул шароитда бошоқлашдан 4-5 кун ўтгач бошланади ва 3-6 кун давом этади. Иқлим қуруқ келганда ўсимлик эрта (айрим ҳолларда бошоқ чиқаргунгача) гуллаши мумкин. Гуллаш ҳарорат юқори бўлган шароитда ҳам тезлашади. Тунда гуллаш кундузгига нисбатан секин кечади. Ўсимликда гуллаш жараѐни эрталаб ва кечга яқин энг жадал кечади.
Бошоқ бўйлаб дастлаб бошоқнинг ўрта қисми, сўнгра пастки ва охири юқори қисми гуллайди. Одатда, бошоқнинг биринчи гуллаган қисмида озиқа моддалар кейинроқ гуллаган қисмларига нисбатан кўпроқ тўпланади, шу туфайли бу ерда донлар йирик бўлади.
Республикамизнинг марказий вилоятларида кузги буғдойнинг нав хусусиятларига кўра, апрель ойининг учинчи ўн кунлигидан май ойининг биринчи ўн кунлигигача гуллайди. Шимолий вилоятларда гуллаш 5-7 кун кечроқ, жанубий вилоятларда эса аксинча 5-7 кун эртароқ бошланади.
Кузги буғдой учун гуллаш давридаги энг мақбул ҳарорат 15-26 0С, агар ҳарорат 35 0С дан юқори бўлса, гуллар яхши чангланмайди, натижада бошоқлар пуч бўлиб қолади.

18. Кузги буғдойни суғориш сони, меъёри ва тартиби, ўғитлаш меъёри, ўғитларни қўллаш муддати

Жавоби