Jahon tarixi 11 1-§. "Sovuq urush"ning boshlanishi

Demirel Sulaymon (1924-yilda tug’ilgan) ~ davlat va jamoat arbobi. 1965-1971 yillarda va 1991- 1993-yillarda Turkiya hukumatining bosh vaziri. 1964-1980-yil­larda Adolat partiyasi bosh kotibi,1987-yildan boshlab -1983 yilda tashkil topgan To’g’ri yo’l partiyasi bosh kotibi. 1993-yildan- prezident.
Turkiyaning vesternlashtirish (g’arblashtirish) ya’ni Yevropa modeli asosida jamiyat qurish siyosati barbod bo’ldi. Uning texnik-iqti­sodiy qoloqligi bu yo’ldagi asosiy g’ov bo’ldi. Turkiya va G’arb davlatlari orasida iqtisodiy munosa­batlar rivojlanishidagi bosh to’siq - bu, davlat nazorati ostidagi markazlashgan iqtisod hukmronligi edi. Jami korxonalarning atigi 30 foizi foyda keltiradi, qolganlari davlat dotatsiyasi hisobiga kun ko’radi. Mamlakat tashqi savdosining 50 foizi G’arbiy Yevropa va 7 foizi AQSH bilan olib boriladi. Turkiya xorijga 13 milliard dollarlik tovar chiqarib, 21 milliard dollarlik tovar olib keladi. Mamlakat tashqi qarzining o’sib ketishi buning natijasidir. 1995-yilda Turkiyaning tashqi qarzi 50 milliard dollarni tashkil etgan. Sovet Ittifoqining par­chalanib ketishi Turkiyaning g’arb dunyosi va mazkur mamlakatlar o’rtasidagi yangi rolini belgilab berdi. Bu hol G’arbda sotilmayot­gan Turkiya tovarlari uchun bozorni yuzaga keltirdi. Turkiya birinchilardan bo’­lib O’zbekiston va boshqa O’rta Osiyo respublikalari mustaqilligini tan olgan va diplomatik munosabatlarni o’rnatgan davlat. Yaponiya va AQSHning bir qator firmalari Turkiya­da sovutgich va televizorlar ishlab chiqaruvchi zavodlar qura boshladilar. Ular bu tovarlarni O’rta Osiyo bozor­larida sotishga mo’ljallagan edi. Xorijiy firmalar turklar iqtisodiga sarmoyalarni investitsiya qila boshlashdi. Turkiyada iqtisodiy islohotlar ish bermadi. Mamlakatda ko’zda tutilmagan inflyatsiya boshlandi. Siyosiy inqiroz prezident S.Demirelning iste’­foga chiqishiga olib keldi. 2000-yilda Ahmet Nejet Sezer (1941-yilda tug’ilgan) prezident bo’ldi. Iqtisodiy inqirozning bosh sababchisi harbiy xarajatlarning kattali­gi edi. 1999-yilda parlament saylovlarida Bullent Edjevit
boshchiligidagi uchpartiyali koalitsiya g’alaba qozondi. Mamlakatni iqtisodiy inqiroz qamrab oldi. Inflyatsiya 39% ni tashkil etdi. 2002-yil yozida Edjevit iste’foga chiqdi. Uning o’rnini Tayip Erdogan - islom yo’na­lishidagi Taraqqiyot va adolat partiyasi (TAP)ning yangi yetakchisi egalladi. Turkiya kurd separatistlari kucha­yishidan xavfsirab, Iroqqa qarshi urushda ishtirok etish­dan bosh tortdi. Erdogan Turkiyaning YeHga kirish va Kipr masalasining hal etishga intilishi haqida ma’lum qildi.