Ix-xii asrlarda o'zbek davlatchiligi, ijtimoiy-iqtisodiy hayot

Nasr Somoniy davri (856-888 y.)

• IX asrning o'rtalariga kelib Ahmad va uning o'g'li Nasr Somoniylar Movarounnahrning ko'pchilik hududlarini birlashtirishga muvaffaq bo'ladilar. Nasr Somoniy davrida (856-888 y.) Movarounnahr mavqei yanada kuchaydi. Xurosonda Tohiriylar sulolasi ag'darilgach (873 y.), uning tarkibiga kirgan Buxoro yerlari Somoniylar tasarrufiga olinadi. 874- yilda Nasr ukasi Ismoilni Buxoroga noib etib tayinlaydi va Somoniylar hukmronligi deyarli Movarounnahrning barcha hududlariga yoyiladi. Ammo ko'p o'tmay o'z hokimiyatini kuchaytira borgach, u o'zining vassallikni tan olmaydi va xazinaga to'laydigan daromadini kamaytiradi. Buning natijasida aka-ukalar o'rtasida uzoq muddatli o'zaro kurash boshlanadi. Oqibatda 888 yillarda ular o'rtasida katta urush bo'lib, unda Ismoil g'olib chiqadi va hokimiyatni o'z qo'liga oladi. Akasi Nasr vafotidan so'ng (892 y.) Ismoil Somoniy Movarounnahrning yagona hukmdoriga aylanadi. Shu tariqa o'zbek davlatchiligi qayta tiklanadi va yuksalib boradi. Mamlakat aholisining ko'pchiligi turkiy qavmlardan iborat bo'lgan. Davlat ishlarini yuritishda qo'shinlar va lashkarboshlarning mavqeyi yuqori bo'lgan.