|
ILMIY AXBOROTNOMA UNIVERSITET HAYOTIDAN
2017-yil, 2-son
X.Fayzullayev, I.M.M
oʻminov singari yetakchi olimlar tomonidan shakllantirilgan boʻlib,
Samarqandda falsafa maktabining tamal toshi q
oʻyilgan va shu asosda falsafa ilmiy maktabi shakllana
boshlagan.
Darhaqiqat, Samarqand davlat universiteti falsafa kafedrasi asoschisi alloma olim, faylasuf
akademik I.M
oʻminov kafedrani va tarix fakultetini boshqarish jarayonida birinchi kundan boshlab
oliy ma’lumotli milliy kadrlarni tayyorlash bilan bir qatorda, mustaqillik va milliy ma’naviy
qadriyatlarni tiklash haqidagi
gʻoyalarni dadillik bilan hukumat doirasida koʻtarib, milliy madaniyat,
milliy qadriyatlarni avaylab asrash, rivojlantirish va shu sohada ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishni
asosiy maqsad qilib, xizmat doirasida mavjud imkoniyatlarni ishga solib, shu sohalarni rivojlantirishga
jadal harakat qilgan.
Hukumat qarori bilan 1943 - yili
Oʻzbekiston fanlar akademiyasi ta’sis etiladi va Ibrohim
M
oʻminov Oʻzbekiston fanlar akademiyasi muxbir a’zosi etib saylangan.
Ibrohim M
oʻminovning nomzodlik dissertatsiyasi Yevropa falsafasi tarixidagi eng muhim
masalalardan biri – «Gegel dialektikasining ratsional ma
gʻzi»ga bagʻishlangan boʻlsa, 1946 - yili
Samarqandda nashr etilgan salmoqli monografiyasi «Mirzo Bedilning falsafiy qarashlari» deb
nomlangan. Bu shundan dalolat beradiki, I.M.M
oʻminov ilmiy izlanishlarini keng qamrovda olib
borgan b
oʻlib, bunga uning «XIX asr oxiri XX asr boshlarida Oʻzbekistonda yuz beran ijtimoiy
falsafiy fikr taraqqiyoti tarixidan» mavzusida yoqlagan doktorlik dissertatsiyasi ham yorqin dalil b
oʻla
oladi. I.M.M
oʻminov unda boy tarixiy ma’lumotlarni ilmiy tahlil qilish asosida XIX asr oxiri, XX asr
boshlarida Turkistonda yuz bergan ijtimoiy-qtisodiy, ma’naviy–madaniy
oʻzgarish jarayonlarini
obyektiv tarzda yoritib beradi. I.M.M
oʻminovning oʻsha davrdagi xizmatlari haqida akademik
S.Sh.Shermuhammedov shunday ta’kidlaydiki; « Shunday sharoitda I.M.M
oʻminov nafaqat oʻzbek
faylasuflari ichida, balki sobiq ittifoqda ham birinchilardan b
oʻlib tarixiy va ma’naviy –madaniy
merosni, avvalambor –
oʻsha millatning ma’naviy kamolotiga Oʻrta Osiyolik yirik olimlar, faylasuflar,
shoirlar, muttafakkirlarning hayoti va ilmiy–ijodiy qarashlarini falsafa ilmi nuqtaiy-nazaridan,
o
ʻrganishni boshlab berdi. Albatta, oʻz-oʻzidan ma’lumki, izlanishlarining mazmuni va «doirasiga»
ta’sir k
oʻrsatmay qolmagan. Biroq zukko faylasuf olim sifatida uning chinakam vatanparvarlik jasorati
shundaki, totalitar tuzum sharoitida ham
Oʻzbekistonning qadimgi va oʻrta asrlar tarixi, XIX asr oxiri
va XX asr boshlaridagi ijtimoiy- falsafiy tafakkuri, madaniyati, tarixi, ilmiy merosi- donishmandning
falsafiy tadqiqotlari va ilmiy–pedagogik va tar
gʻibotchilik faoliyatida doimiy va oʻzgarmas mavzu
b
oʻlib kelgan»,[1] deb xizmatlarini izohlab koʻrsatgan.
Darhaqiqat,
oʻta murakkab, totalitar-buyruqbozlik hukmronligi davrida oʻz hayotini xavfga
q
oʻyib oʻz xalqi manfaatlarini himoya etib, oʻzbek xalqi ma’naviyat tarixining oʻziga xos boy
ekanligini k
oʻp manbalar asosida isbotlashga, ilmda, tafakkurda kommunistik mafkura hamma siyosiy
jarayonlarni
oʻz qoʻliga olgan vaziyatda, ilm, tafakkurning mustaqil boʻlishi uchun kurashgan, uni oʻz
xalqiga yaqinlashtirishga harakat qilgan, milliy ma’naviyatni k
oʻtarib, tiklashga intilgan, millatparvar,
vatanparvar, xalqparvar olimlar jasorati doimo hurmat e’tiborga molik b
oʻlib oʻsib kelayotgan yosh
avlodni tarbiyalashda, muhim axloqiy-tarbiyaviy ahamiyatga egadir.
Oʻz davrida I.M.Moʻminov
xalqimiz tarixiy-madaniy merosini, ma’naviyatimizni
oʻrganishga e’tibor berib, ijtimoiy-gumanitar
fanlar sohasida nashr ettirilgan
Oʻrta Osiyo falsafasi, madaniyati, tarixi, adabiyotshunosligi, oʻzbek
madaniyatiga oid juda k
oʻplab asarlar, darsliklar, toʻplamlar, jumladan koʻp tomli kitoblarning
muallifi tashkilotchisi, rahbari sifatida namoyon b
oʻldi. Oʻz davrida milliy ma’naviyatimizni
rivojlantirishda boy madaniy merosimizning muhim sahifalarini aks ettiruvchi q
oʻlyozma asarlarning
arab va forscha tarjimalarini uyushtirib, rus va
oʻzbek tillarida nashr ettirgan.
Eng muhimi I.M.M
oʻminov oʻzining ilmiy va tashkilotchilik faoliyati natijasida milliy
ma’naviyatimiz negizi b
oʻlmish oʻtmish madaniy merosimizni buyuk namoyondalari boʻlmish
Xorazmiy, Farobiy, Beruniy, Ibn Sino, Mahmud Qashqariy, Navoiy, Bobur, Furqat, Muqumiy, Donish
kabi buyuk zotlarning merosi keng xalq ommasiga yetkazildi va tar
gʻibot-tashviqot qilindi. Akademik
I.M.M
oʻminov kommunistik mafkura hukmron bir sharoitda milliy merosga , xalqimiz madaniyati
tarixiga e’tibor berib
oʻtganligi va bu sohada xalq, millat kelajagini oʻylab dadillik, jur’at bilan ish olib
borganligini k
oʻrsatadi. Sobiq ittifoq hukmronligi sharoitida ma’naviy rivojlanishda
(Internatsionalizm) baynalminalchilik siyosati yetakchilik qilgani tufayli, boshqa rus b
oʻlmagan
millatlarning milliy madaniyat, milliy ma’naviyati rivojiga ma’lum darajada salbiy ta’sir k
oʻrsatgani,
mustaqillikning paydo b
oʻlishi bilan uning mohiyati oshkor boʻlib qoldi. Darhaqiqat, oʻtgan asrning
171
Do'stlaringiz bilan baham: |
