«iqtisodiyotda yozuv texnikasi» fanidan

 
va b.
 
Yana misollarga murojaat etamiz. 
Mehnat taqsimoti qanchalik chuqurlashsa, 
shunchalik mehnat unumi yuqorilashadi
(IN,77). 
Bozor munosabatlari iqtisodiyotning 
hamma jabhalarini, jumladan, qishloq ho‘jaligini ham o‘z ichiga oladi
(IN, 338). 
Raqobat-basma-baslikka bellashuv, kim o‘zadi qabilida kurashuv demakdir.
(BIA, 275-
b) 
7. 
–xona
affiksi ishtirokida. 
Bojxona, zarbxona.
Masalan, 
Bojxona-chegara orqali o‘tadigan jami yuklarni, 
shu jumladan, bagaj va pochta jo‘natmalarini nazorat qiladigan davlat muassasi
(Boz. 
Iqt., 15) 
32.......
–lik
affiksi ishtirokida. 
O‘zbek tilshunosligida mazkur affiksning so‘z yasash xususiyatlari xususida qator 
maqolalar, hatto nomzodlik dissertatsiyasi ham himoya qilingan. Bu ishlarda uning 
asosiy vazifalaridan biri mavhum otlar yasashdan iborat ekanligi alohida ta’kidlangan. 

---

Iqtisodiyot ham ko‘proq abstrakt tushunchalar bilan ish ko‘rganligi boisidan uning 
terminologik tizimida –lik affiksi yordamida ko‘plab terminlarning yasalganligini 
quyidagi misollar yaqqol tasdiqlay oladi: 
taxchillik, tanqislik, mulkchilik, foydalilik, 
boqimandalik, 
manfaatdorlik, mahsuldorlik, rentabellik, xo‘jalik, ustuvorlik, 
samaradorlik, etuklik, alohidalik, mustaqillik. 
Misollarga e’tibor bering: 
Rentabellik amalda foydalilikni bildirib, korxona va 
tarmoqlar faoliyatining asosiy mezonlaridan biridir 
(Boz. Iq. 84). 
Xo‘sh, bugungi kunda 
respublika iqtisodiy dasturining mohiyatini tashkil etuvchi eng asosiy ustuvorlik va 
yo‘nalishlar nimadan iborat?
(IK,6). 
Agar taqchillik hajmi yalpi ichki mahsulot 
qiymatining 3-5 foiziga teng bo‘lib, undan oshib ketmasa, bu iqtisodiyot uchun normal 
hol hisoblanadi
(BIA, 223-b). 
9. 
–be: 
Behisob, bebaho, bepul, befoyda, bevosita.
Masalan: 
Xuddi shuning uchun ham 
mamlakatimizda bolalarning ilm olishlari bepul amalga oshiriladi, negaki vaqt 
g‘animat, uni befoyda o‘tkazmaslik kerak 
(Mulkdor, 38-son). 
Bevosita soliqlar 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri, ochiq daromad yoki mulkdorlarga solinadi
(IQ.N,92). 
10. 
–siz: 
hisobsiz, bahosiz. Naqd pulsiz valyuta to‘lovlari hujjatlarning quyidagi turlari . . .
(Bux. H., 86). 
Ishsiz deganda aholi iqtisodiy faol qismining o‘ziga ish reja olmasdan, 
mehnat rezerv armiyasiga aylangan qismi hisoblanadi
(BIA, 321-b). 
Mamlakatda 
so‘zning inflyatsiya jarayoni milliy valyutaning mos ravishdagi devalvatsiyasiz 
eksportning dollardagi qiymatining pasayishiga olib keladi
(BINA, 165-b). 
Davlat 
byudjeti defitsitsiz qabul qilinar edi
(BINA, 13-b). 
Bunda be- affiksi bilan –siz affiksi sinonim holda qo‘llangan: behisob-hisobsiz. 
33.......
–
xo‘r
affiksi ishtirokida. 
Aslida fors-tojik tillaridan o‘zlashtirilgan yaxlit leksemalar tarkibida mavjud 
bo‘lgan mazkur affiks hozirgi bosqichda ko‘plab asosdan anglashilgan narsani doim 
iste’mol qiluvchi, shuni yaxshi ko‘ruvchi. . . ma’nosidagi shaxs nomlarini yasab 
kelganki, u iqtisodiyot terminologiyasida ham qator terminlar tarkibida o‘z “vazifa”sini 
ado etib kelmoqda. Quyida keltirilgan misollar shundan dalolat beradi: 
foydaxo‘r, 
sudxo‘r, nafaqaxo‘r, merosxo‘r. Islom qonuniga ko‘ra sudxo‘rlik xarom hisoblanadi
(Mulkdor 38, 153).