Инсон фаолияти асосан уч турга бўлинади: ўйин, меҳнат, таълим фаолияти.
Таълим фаолияти ўйин фаолиятининг пировардида юзага келади. Бу фаолиятнинг мақсади маълум ахборотларни, билимларни, ҳаракатлар ва амалларни ўзлаштиришдан иборатдир. Одамнинг ўз мақсадига кўра батамом ўрганиш ва ўзлаштиришдан иборат бўлган мана шундай махсус фаолияти таълим фаолияти дейилади.
Тавсия этилаётган адабиётлар рўихати
Умумий психологая. А.В.Петровский таҳрири остида. Т, "Ўқитувчи", 1992 йил.
Э.Ғозиев. Психология. Тошкент. "Ўқитувчи", 1994 йил.
В.М.Каримова. Ижтимоий психология асослари - Тошкент, 1994 йил.
В.М.Каримова, Лсихология. Тошкент, 2000 йил.
Е.А.Климов. Основм психологии - Москва, 1998 год.
ШАХС
Таянч иборалар: комформлик, когнитив носозлик, индивидуаллик, индивид, дунёқараш, аутсаидер.
А.В.Петровский таҳрири остида чиққан “Умумий психология” дарслигида “Индивид” тушунчасида кишининг насл-насаби ҳам мужассамлашгандир. Янги туғилган чақалоқни, катта ёшдаги одамни ҳам, мутафаккирни ҳам, ақли заиф овсарни ҳам, ёввоийлик босқичидаги қабиланинг вакилини ҳам, маданиятли мамлакатда яшаётган юксак билимли кишини ҳам индивид деб ҳисоблаш лозим.
Индивид тушунчаси профессор Э.Ғозиевнинг “Умумий психология” дарслигида тавсифланишича, индивид лотинча ажралмас, алоҳида зот маъноларини англатиб, инсон зотига хослик масаласини белгилаб беради. Шунингдек, катта ёшдаги руҳий соғлом одамлар ҳам, чақалоқ ҳам, нутқи йўқ, оддий малакаларни ўзлаштира олмайдиган ақли заифлар ҳам индивидлар деб аталади.
М.Г.Давлетшин таҳрири остида чиққан “Психологиядан қисқача изоҳли луғатда” индивид бўлинмас, айрим жинс, шахс маъноларини англатиб, биологик турга кирувчи алоҳида тирик мавжудот сифатида кўрсатиб ўтилади.
Келтирилган таърифлардан шуни хулоса қилиш мумкинки шахс деб муайян жамиятда яшовчи фаолиятнинг бирор тури билан шуғулланувчи, кишилар билан нормал тил орқали муносабатга киришувчи онгли индивидга айтилади.
Шахснинг энг муҳим хусусиятли жиҳатларидан бири – бу унинг индивидуаллигидир. Индивидуаллик деганда инсоннинг шахсий психологик хусусиятларининг бетакрор бирикмаси тушунилади.
Индивидуаллик таркибига характер, темперамент, психик жараёнлар, ҳолатлар, ҳодисалар, ҳукмрон хусусиятлар йиғиндиси, ирода, фаолият мотивлари, инсон маслаги, дунёқараши, иқтидори, ҳар хил шаклдаги реакциялар, қобилиятлари ва шу кабилар киради.
Ҳoзирги зaмoн жaҳoн псиxoлoгиясидa биoлoгик (тaбиий) вa ижтимoий oмиллaрнинг вoқeликка тaъсири oстидa шaкллaнгaн инсoн шaxсидa иккитa муҳим қисм бўлганлигини тaсдиқлoвчи нaзaрия юксaк мaвқeни эгaллaб турибди. Мaзкур нaзaриягa бинoaн “ички псиxик” (“эндoпсиxик” – юнoнчa эндo ички дeгaн мaънoни билдирaди) дeгaн ғoяни илгaри сурдилaр. Унинг тaлқинигa кўрa, “эндoпсиxикa” шaxснинг псиxик тузилишининг ички қисмлaри сифaтидa псиxик элeмeнтлaр вa функциялaрнинг ўзaрo бoғлиқлигини aкс эттирaди.
“Эндoпсиxикa” ўз нaвбaтидa шaxснинг тaъсирлaниши, xoтирa, тaфaккур, xaёл кaби билиш жaрaёнлaрининг xусусиятлaрини ирoдaвий зўр бeриш xислaтлaрини иxтиёрсиз ҳaрaкaтлaрни вa шу кaби фaзилaтлaрни aкс эттирaди.
“Экзoпсиxикa” эсa ўз тaркибидa шaxс мунoсaбaтлaрининг тизимини вa унинг қизиқишлaри, мaйллaри, идeaллaри, мaслaги устунлик қилувчи, ҳукмрoн ҳиссиётлaрини, эгaллaгaн билимлaрни, тaжрибaлaрни қaмрaб oлaди. Тaбиий aсoсгa эгa бўлгaн “эндoпсиxикa” биoлoгик шaрт-шaрoитлaргa бoғлиқ бўлса, “экзoпсиxикa” aксинчa ижтимoий вoқeликлaр тaъсир oстидa юзaгa кeлaди, тaркиб тoпaди вa тaкoмиллaшиб бoрaди.
Do'stlaringiz bilan baham: |