Ingeneriyasi

 
Fizik usullarda immobilizasiya qilish 
Yuqori  ko„rsatib  o„tilganidek,  fermentni  immobilizasiyasi  deyilganda,  uni 
(fermentni) qanday bir alohida fazaga kiritilishi suv fazasidan ajralib turadigan 
va  shunday  vaziyatda  o„zini  asosiy  xususiyati  –  substrat  yoki  effektorlar  bilan 
aloqada bo„lish imkoniyatidan judo bo„lmasligini tushiniladi.  
Shu  aniqlikdan  kelib  chiqqan  holda,  fizikaviy  immobilizasiya  qilish 
usullarini to„rt guruhga bo„lish mumkin:  
   Suvda erimaydigan “tashuvchi” larga adsorbsiya qilish;  
   Gel teshikchalariga kiritish;  
   Yarim  o„tkazgich  membranalar  yordamida  fermentni  reaksion  tizimini 
boshqa qismidan ajratish;  
   Fermentni ikki fazalik reaksion muhitga kiritish, bunday sharoitda ferment 
suvda eruvchan bo„ladi va ikkinchi fazaga kira olmaydi.   
Keltirilgan  klassifikasiya  shartlidir,  chunki  bu  usullar  orasida  aniq 
ajrimlarni  o„rnatish  mumkin  emas.  Masalan,  gel  teshikchilariga  kiritish  usuli 
bilan  immobilizasiya  qilishni,  yarim  o„tkazgich  membranalar  orqali  ajratib 
turish deb ham qarash mumkin. Shunga qaramasdan bu klassifikasiya fizikaviy 
usullar bilan  immobilizasiya qilishni bir tizimga solishda yordam bera oladi.  
Adsorbsiya  qilish  orqali  immobilizasiya  qilish,  eng  ko„hna  usullaridan 
hisoblanadi.  Yuqorida    aytib  o„tilganidek,  1916  yilda  Dj.Nilson  va  E.Grifin 
invertaza  fermentini  foallashtirilgan  ko„mirda  va  alyuminiy  gidroksidi  gelida 
immobilizasiya qilganlar. Xuddi shu usuldan keyinroq, 1969 yilda I.Shibata  L-
aminoasilaza  fermentini  immobilizasiya  qilishda  foydalangan.  L-aminoasilaza 
fermenti  N-asetil-DL-  aminokislotalarni  bir  birlaridan  ajratishda  sanoat 

---

 
148 
miqyosida  hozirgacha  ishlatilib  kelinmoqda.  Umuman  adsorbsiya  usulida 
immobilizasiya  qilish  boshqa  usullardan  osonligi,  vazifani  tez  bajarish 
mumkinligi,  tashuvchilarni  arzonligi  va  boshqa  bir  qator  ustunliklarga  ega 
bo„lganligi uchun fermentlar muxandisligida keng qo„llanilib kelinmoqda.