Informatika va axborot texnologiyalari fanidan darsdan tashqari mashg’ulotlarni tashkil etish metodikasi reja

Konspekt yozishning 1-varianti

Tayanch so’zlar	Mohiyat, asosiy Fikr	Asosiy fikrni ochish	Xulosa, savollar, shaxsiy munosabat

Konspekt yozishning 2-varianti

Asosiy savollar	Savollarni ochib berish

Referat tayyorlash

Referat – har xil nuqtai nazarlarni o’zaro solishtirish va tahlil qilish ko’nikmasiga ega bo’lishni talab etadigan bir yoki bir qancha manbalarni o’zida mujassam etadigan g’oyalarni qisqacha yozma ko’rinishdagi taqdimotidir.

Referat – mavjud matn yoki bir qancha matnlarni izohlovchi shakllaridan biri sanaladi. Shu boisdan, konspektdan farqli o’laroq, referat yangi, muallif matn sanaladi. Ushbu holatda yangilik yangicha taqdim etish, materiallarni tartiblashtirish, har xil nuqtai nazarlarni o’zaro solishtirishda alohida mualliflik yondashuvi tushuniladi. Shunday qilib, referatlashtirish o’zida bir yoki bir qancha manbalarni turlashtirish, umumlashtirish, tahlil va sintez qilishga asoslanib ma‘lum bir savolni ifoda etishni mujassam etadi.

Referatning xususiyati:

- mufassal isbotlar, solishtirmalar, mulohazalar, baholarni o’z ichiga olmaydi, - matnda yangi, muhim savollarga javob beradi.

O’quv fani bo’yicha referat tayyorlash quyidagi vazifalarni hal etishni nazarda tutadi:

• 
  O’quv predmeti dolzarb nazariy masalalari bo’yicha bilimlarini chuqurlashtirish, talaba tomonidan mavzuga ushbu olingan nazariy bilimlarni ijodiy qo’llash ko’nikmasini hosil qilish.
  
• 
  Tanlangan kasbiy sohada xorij tajribalarini, mavjud sharoitlarda ularni amaliy jihatdan qo’llash imkoniyatlari va muammolarini o’zlashtirish. Tanlangan mavzu bo’yicha har xil adabiy manbalarni (monografiya, davriy nashrlardagi ilmiy maqolalar va shu kabilar) o’rganish qobiliyatini takomillashtirish va ular natijalari asosida tanqidiy yondashgan tarzda mustaqil hamda bilimdon holda materialni ifoda etish, ishonchli xulosa va takliflar qilish.
  
• 
  Yozma ko’rinishdagi ishlarni to’g’ri rasmiylashtirish ko’nikmalarini rivojlantirish.
  

Esse yozish

Esse – bu muallifning ta‘kidlab o’tadigan individual pozitsiyasidagi erkin ifoda etish shakli; qandaydir predmet bo’yicha umumiy yoki dastlabki dunyoqarashni o’z ichiga oladi.

Esse har xil turlarga bo’linadi.

Besh daqiqali esse – o’rganilayotgan mavzu bo’yicha olingan bilimlarni umumlashtirish, mushohada qilish maqsadida o’quv mashg’ulotida oxirida 5 daqiqa oralig’ida olib boriladi. O’qituvchi taklif etishi mumkin:

• 
  «Men bu ... haqida nimani o’ylayman» yoki «Nima uchun, mening fikrimga ko’ra
  

...» savollariga javob bering;

• 
  o’quv mashg’ulotida berilgan talabalar uchun yangi sanalgan g’oyani tavsiflash va sharhlab berish;
  
• 
  olingan bilim, ko’nikmalar qaerda amaliyotda qo’llanilishini tavsiflash.
  

Ushbu ko’rinishdagi esse baholanmasligi ham mumkin. Ammo, o’qituvchi juftliklarga ajralish, ishlar bilan o’zaro almashish va yozilganlarni muhokama qilish taklifini berishi mumkin. Ushbu holda o’qituvchi 2-3 ta esseni tanlab tekshirishi mumkin, ularni ovozini chiqargan holda sharhlashi, talabalar bilan muhokama qilishi va xulosa qilishi mumkin.

Asoslangan esse - qo’yilgan savolga asosli javob keltirilgan yozma ishdir. Muallif ma‘lum bir pozitsiyani egallaydi va uni himoya qiladi, bunda o’zining pozitsiyasini qo’llab-quvvatlash uchun bir qancha asoslangan isbotlarni keltiradi. Maqsad – muallif lozim topadigan qarashlarni boshqalarning ham qabul qilishiga ishontirish.