«ijtimoiy-madaniy faoliyat» kafedrasi «ijtimoiy madaniy faoliyat tarixi va nazariyasi» fanidan

O`zbekiston Respublikasi ta`lim tizimida kutubxonachilik ishi: mutolaa madaniyatini shaklantirish. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 20 iyundagi “Respublika aholisini axborot-kutubxona bilan ta`minlashni tashkil etish to`g’risida” gi PK -381 -sonli qarorida mamlakatimiz kutubxonachilik tizimini islox qilish hozirgi bosqichda eng muhim vazifa ekanligi davlat siyosati darajasida e`tirof etildi. Bugungi o`quvchilar va o`qituvchilarning kitob o`qish madaniyatini oshirish maktab kutubxonalarida faoliyat ko`rsatayotgan kutubxonachi xodimlarning kasbiy tayyorgarligini takomillashtirish va yangi kasbiy vazifalar asosida o`z mahoratini oshirishigagina bog’liq bo`lmay, ko`p jihatdan, pedagoglar, o`quv fanlari o`quvchilarining ular bilan bahamjihat ishlashlariga ham bog’liq. O’qituvchilarning kasbiy bilim va mahoratini esa pedagogik va metodik adabiyotlardan xabardor bo`lib borishga bo`lgan ehtiyoj hamda ulardan foydalanish darajasi va sifati ilg’or pedagogik texnologiyalarni amaliyotga tatbiq etishga bo`lgan imkoniyatlar belgilab beradigan bo`ldi. Jamiyatni axborotlashtirishning usuvchanligi, axborotlashtirish jarayonlarining global tavsifi, axborot texnologiyalarining rivojlanishi – bu omillarning xammasi shaxsning aloxida madaniyati – axborot olish madaniyatini shakllantirish zarurligini shart qilib qo’ydi.

To’plangan ish tajribalarini xisobga olganda, axborot olish madaniyatini shakllantirishning asosiy unsurlari kuyidagilardan iborat: kutubxonachilik-bibliografik bilimlar, kitob o’qish madaniyati, shuningdek, komp’yuter savodxonligi.

Kutubxonachilik-bibliografik bilimlarni yoyish va kitob o’qish madaniyatini yuksaltirish kuyidagilarda uz ifodasini topadi:

kerakli adabiyotlarni bibliografik qidirib topish va kitob bilan ishlash metodikasi buyicha yakka tartibdagi maslaxatlar;

~ idoralarga karashli kutubxonalarning axborot tizimi, undan foydalanish qoidalari haqida guruhli maslaxatlar, suhbatlar, ma`ruzalar;

~ kutubxona buylab sayohat;

~ axborot resurslaridan foydalanish bo’uyicha amaliy mashgulotlar o’tkazish;

~ kutubxonachilik darslari: foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatlarini rasmiylashirish metodikasiga o’rgatish yuzasidan mashgulotlar;

~ ishtirokchilarning kutubxonachilik-bibliografik savodxonlik darajasini, kutubxonaning ma`lumotnoma-bibliografik apparatidan, ma`lumotnoma adabiyotlardan, bibliografik ko’rsatkichlar va shu kabilardan foydalanishga doir bilim, kunikma va malakalari saviyasini aniqlaydigan kutubxonachi-likka oid anik bir mavzuga bagishlangan uyin musobakalar.

Kutubxonalarda kitobxonlarning kutubxonachilik-bibliografik savod-xonligi va kitob o’qish madaniyatini egallaganlik saviyasiga baxo berishda quyidagi bilim va malakalarni xisobga olish rusm tusiga kirgan:

~ turli xil darajadagi kutubxonalarning va axborot markazlarining imkoniyatlariga doir bilimlar, kutubxonaning ma`lumotnoma-bibliografik apparat, axborot nashrlarining ma`lumotnoma-kidirish apparatidan foydalanish malakalari;

~ o’qish manbalarini tanlash, ongli ravishda mavzu ajratish xususiyatlariga doir bilimlar;

~ o`qilganlar mazmunini o`zlashtirish va qabul qilish malakalari (konspekt olish, kitob o’qish rejalarini tuzish, annotatsiya yozish);

~ matbuot asarlari bilan avaylab muomala kilish malakasi.

Umumiy ta`lim muassasalarida ma`lumotnoma-bibliografik bilim va malakalar, shuningdek, kitob o’qish madaniyatini tavsiflovchi bilim va malakalar umumiy o`quv bilim va malakalari sifatida kursatilgan. Ularning shakllanishi pedagogikada o`ta muhim vazifa sifatida o`rganiladi, bu vazifani xal etish natijalari esa o`quvchilar o`quv faoliyatining muvaffaqiyatini belgilab beradi. Umumiy o`quv bilim va malakalari tarkibiga o`quvchilarning mustakil ravishda chikishlar, ma`ruzalar, konspektlar tayyorlashlarini kiritish mumkin. Uz navbatida, bu narsa kutubxona imkoniyatlarini bilish, kerakli adabiyotlarni topa olish, reja tuzish, ko’chirmalar olish, belgilangan shakldagi axborot kurinishida tayyorlangan matnni (insho, referat, taqriz va boshqa.) rasmiylashtira bilishni talab etadi. Ayni umum o`quv bilim va malakalari axborotga qayta ishlov berish bilan bogliq xar qanday faoliyatning: o`quv, ilmiy biluv, mustaqil bilim olish, bo’sh vaqtni tashkil etish va boshqalarning asosi xisoblanadi. Ular o`quvchilarga o’z ustida ishlashni samarali amalga oshirish imkonini beradi. shu bilan birga bularsiz shaxs axborot olish madaniyatining qaror topishi mumkin emas.