Iisodiyot fakulteti

2.2.KICHIK VA XUSUSIY KORXONALARNING IQTISODIY SAMARADORLIGI

O’zbekiston sanoat korxonalari va butun xalq xo’jaligining ishlab chiqarish faoliyati samaradorligi bir qancha iqtisodiy ko’rsatkichlarni tahlil qilish asosida aniqlanishi mumkin.

Biz bu masalani faqat mikroiqtisodiyot darajasida o’rganamiz.

Ularning eng muhimlari quvvat yoki mahsulot birligiga to’g’ri keladigan kapital qo’yilmasi miqdori, mahsulot tannarxi, qo’shimcha kapital harajatlarning qoplanish maddati, mehnat unumdorligi, mahsulot hajmining ko’payishi hom ashyo va materiallarning birligidan olinadign mahsulot hajmining ko’payishi yoki bir birlik mahsulot ishlab chiqarishda ularning harajat miqdori va uning belgilangan norma (reja) darajasiga nisbatan kamayishi, fond qaytimi, fond rentabelligi, dastgohlar unumdorligi, ish vaqti fondi va korxonaning ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish darajasi va boshqalardir. Ular nihoyatda ko’p va xilma-xildir. Shuning uchun barcha ishlab chiqarish samaradorligi ko’rsatkichlari 6 guruhga ajratiladi:

1. 
   umumiy ko’rsatkichlar (mahsulot xajmi, foyda va x.k.);
   
2. 
   mehnat resurslaridan foydalanish ko’rsatkichlari;
   
3. 
   asosiy kapitaldan foydalanish ko’rsatkichlari;
   
4. 
   aylanma kapitaldan, mablag’lardan foydalanish ko’rsatkichlari;
   
5. 
   kapital qo’yilmalardan foydalanish ko’rsatkichlari;
   
6. 
   tashqi iqtisodiy aloqalarning samaradorlik ko’rsatkichlari;