Ii bo‘lim. Hajmiy gidrouzatmalar

- Id Mil. ridjllilv NdllHtl UuMKj'll IMIH hajmiy gidrouzatma
3.29-rasmda 3.30-rasmdagi sxema bo‘yicha qurilgan hajmiy gidrouzatmaniig tashqi xarakteristikasi tasvirlangan bunda tezlikni tartibga solish uchun nasos sarfi o‘zgartiriladi. Bosimga bog‘liq ravishda nasos sarfini tartibga soladigan 9,10 qurilmalar (3.30-rasmga qarang) shunday sozlangan bo‘lishi mumkinki, unda yetaklovchi valdagi moment M„ ning o‘zgarmasligi ta’minlanadi.

29. 
    rasmda moment M_n ning tezlikka
    

3.30 - rasm. Nasos sarilni boshqarishli hajmiy gidrouzatma
bog'liqligi to‘g‘ri chiziq ko‘rinishida berilgan bo‘lib, tezlik o'qiga paralleldir Biroq silindrda bosimning ortishi bilan ish organidagi qarshilik ortadi va moslagich 9 ning harakati tufayli ish organi harakatining tezligi kamayadi. Ish zvenosida zo'riqishning tezlikka bog‘liqligini xarakterlovchi grafik yotiq chiziq 2 ko'rinishida bo‘ladi. Chiziq 2 ning ordinatao‘qidan kesgan bo‘lagi Р_ю bo'ladi.

p
nor
nisbat transmissiyaning ehtiyotlagich xossasini aniqlaydi: bu nisbat qan- chalik yuqori bo'lsa, gidrouzatmaning sifati shunchalik yaxshi bo'ladi.

1. 
   va 2 grafiklardan ish organidagi o'zgaruvchan zo‘riqish yetaklovchi valdagi momentning o'zgarishiga ta’sir etmasligi ko‘rinadi. Hajmiy gidrouzatmaning bu xossasi tashqi xarakteristikaning „shaffofmasligi" deyiladi. Ijro etuvshi mexanizm kuch silindri emas, balki gidromotor bo‘lganda ham hajmiy gidrouzatma xuddi shunday tashqi xarakteristika tuzish mumkin. U xolda abstsissa o'qiga gidrodvigatelning aylanishlar soni Ит-ni, ordinata o'qiga esa momentni qo‘yiladi.
   

Gidromotor ish xajmini boshqarish imkoni bo‘lgan gidrouzatmalarda lining bu- rovchi momenti xarakteristikasi gorizontal chiziq ko‘rinishda bo‘ladi. Gidrouzatmalarda nasos sarfining o‘zgarishini boshqarish usuli xam foydalaniladi. FIK ning qiymatlari xaddan tashqari yuqori bo‘lgan soxada nasos sarfini boshqarish 40+1 oralig‘ida amalga oshiriladi, motor ish xajmini boshqarish esa 4+1 orolig‘ida ruxsat etiladi. Nasos va motoming boshqariladigan umumiy boshqarish soxasi 1000+1 orolig‘ida bo‘lgan, gidrouzatkichlar xam bor.
Ish organidan olinadigan quwati N„_o suyuqlik bilan keltiriladigan N_c quvvati kichik, Bulaming nisbati
7, = ^- (22.2)
¹ N_e
esa gidrouzatmaning umumiy FIK ni beradi va u quyidagicha hisoblanadi:
= (22.3.)
bunda rj, - taqsimlagichning FIK; t]_s - silindming FIK; t]_Tr - silindming mumiy FIK.
Yuqorida ko‘rilgan FIK laming har biri o‘z navbatida gidravlik, hajmiy va ba’zan mexanik FIK laming ko‘paytmasidan iborat bo‘ladi, ya’ni:
hy = ^Ir^T.ho) (22.4)
hs ⁼ hS S kajVSnex (²²*^)
Чтг=Ч_Тг1Чтг.и_ч (²²-⁶)
Nasos validagi quwat quyidagi formula bilan aniqlanadi:
(22.7)
Bunda ?7„ - nasosning umumiy FIK; u gidravlik, xajmiy va mexanik FIK lar ko‘pay- tmasiga teng:
h„ = Ч, (²²-8)
Xamma gidravlik FIK lar ko‘paytmasi sistemasining umumiy gidravlik FIK
ni beradi, uni quyidagi formuladan aniqlash mumkin


(22.9)
_ P-~Y.^P ₌ ! £4?
A A
bunda p_n - nasos hosil qilgan to‘liq bosim; - bosimning yo‘qolishi.
Bosimning pasayishi quyidagi formuladan hisoblab topiladi:
(22.Ю)
bunda C„ - mahalliy yo‘qotish koeffisienti; v„ - moy uzatgich trubaning birorta elementidagi suyuqlikning m/s lardagi o‘rtacha tezligi bo‘lib, u quyidagi formuladan aniqlanadi:
(22.11)
О
bunda Q - suyuqlik sarfi m³/s; S - trubauzatgishning haqiqiy kesim yuzasi, m ². ko‘paytma sistemaning umumiy hajmiy FIK ni beradi, uni quyidagi
formula yordamida hisoblash mumkin:
bunda Q„ - nasosning nazariy sarfi; Q_oq - oqib ketish sarfi. Uni (5.19) formula bilan aniqlanadi: r,
bunda h_T - tirqish kattaligi; 8 - tirqishning eni; ДР - bosim o‘zgarishi; p -suyuqlik­ning dinamik qovushoqlik koeffisieti; L - tirqishning suyuqlik oqimi yo‘nalishidagi uzunligi.
Butun sistema uchun p_g - va - ko‘paytma suyuqlikning FIK ni beradi. U holda umumiy FIK quyidagiga teng bo'ladi:


(22.14)
П = A'/«.A»,
bunda n.._n, - nasosning mexanik FIK; n_„, - ish silindrining mexanik FIK. Quwatni


(22.15)
moment va burchak tezlik orqali ifodalasak, quyidagiga ega bo'lamiz:
'/ TT' — —