If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

г и д р а в л и к маш ина
деб юрити- 
лади.
Ги др а вл и к ма ши на ни н г энергияси окимг а тезлик беришдан 
т а ш к а р и узатиш йулидаги к а р ш и л и к л а р н и енгиш учун хам са рф 
булади. Ушбу м а ш и н а л а р асосан икки гурухга булинади:
1) н асослар — с у ю к ли кл ар ни узатиш учун; 2) компре ссорл ар — 
г аз л ар ни но рмал босимдан юкори босимгача сикиш ва ул арни 
узатиш учун.
Н а с ос ла р асосан икки турга: д ин ам ик ва х а ж ми й на с ос ла рг а 
булинади. Д и н а м и к нас о с ла рда с у юк ли к т аш к и куч таъ си ри д а 
х а р а к а т г а келтирилади. Насос ичидаги суюк лик насосга кириш ва 
ундан чикиш т р у б а л а р и билан узлукс из бог ланг ан булади.
С уюкл ик ка т а ъ с и р к и ла д иг ан кучнинг турига кура д ин ам и к
насослар п а р р а к л и ва и ш ка л а н и ш кучи ё р д а м и д а и шл ай ди г ан
на с ос ла рг а булинади.
П а р р а к л и насо с ла р уз н а в ба т ид а м а р к а з д а н кочма ва 
пропеллерли ( укли) на с о с ла рг а булинади. М а р к а з д а н кочма 
н ас о сл а рд а с уюк ли к иш г ил д и р а к л а р ни н г м а р к аз и д а н унинг 
четига к а р а б х а р а к а т килса, пропеллерли н асо с ла рда эса суюклик 
г и лдиракнинг уки йу на л иши д а х а р а к а т килади.
И ш к а л а н и ш кучига ас осл анган н ас о сл а р икки хил ( уюрмавий 
ва окимли) булади, Уюрмавий ва окимли н ас о с ла рд а суюклик 
асосан и ш к а л а н и ш кучи т а ъ с и ри д а х а р а к а т г а келади. Х а ж ми й
насосларнинг ишл аш принципи суюкликнинг маълум бир хажмини 
ёпик к а м е р а д а н и тариб ч ик ар и шг а ас осланган. Х а ж ми й насос ла р 
ж у мла си г а поршенли, плунжерли, д и а ф р аг м а л и , тишли, пластина- 
ли ва винтсимон насос ла р киради.
С а н о ат да суюк ли кл ар н и сикилг ан г аз (ёки хаво) ё рд ам ид а 
узатиш учун э р л и ф т л а р ва м он т е ж юл а р хам и шлатилади.
Тр у б а л а р н и н г бошлангич ва охирги н у к т а л а р и д а г и б осимлар 
фа р к и т р у б а л а р д а н суюкликнинг окиши учун х а р а к а т л ан т и р у в ч и
куч хисобланади.„Насос э ле кт р д ви г ат е лда н механик энергия олиб, 
уни суюкликнинг х а р а к а т л а н а ё т г а н оким энергиясига айлантириб,
босимни оширади. Худди с ую к ли кл ар каби г а з л а р хам б осимлар 
фа р к и б у лг ан д аг ин а узатилади. Сик ил га н газ босими