I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 7-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

Kimyoviy xossalari.

Asoslar kislotalar bilan ta’sirlashib, tuz va suv hosil qiladi (bu reaksiya neytrallanish reaksiyasi deb ataladi):

NaOH + HCl = NaCl + H₂O

Mg(OH)₂ + HCl = Mg(OH)Cl + H₂O

Ca(OH)₂ + H₃PO₄ = CaHPO₄ + 2H₂O
Asoslar kislotali oksidlar bilan ta’sirlashadi va tuz va suv hosil qiladi (bu reaksiya ham neytrallanish reaksiyasiga misol bo‘ladi):
Ca(OH)₂ + CO₂ = CaCO₃ + H₂O
Asoslar tuzlar bilan ta’sirlashadi va yangi asos hamda tuz (sharoitga qarab o‘rta yoki asosli) hosil qiladi:
A) O‘rta tuz

NiCl₂ + 2NaOH = Ni(OH)₂ + 2NaCl

B) Asosli tuz

CuCl₂ + NaOH = Cu(OH)Cl + NaCl

Asoslar qizdirilganda metall oksidi va suvga parchalanadi (KOH va NaOH dan tashqari):
Ca(OH)₂ = CaO + H₂O
Suvda eriydigan asoslar ko‘p indikatorlar rangini o‘zgartiradi. Masalan, fenolftaleinning suv-spirtli eritmasi har qanday suvda eruvchi asos ta’sirida pushti rangga kiradi.

Indikator nomi	Neytral eritmadagi rangi	Ishqoriy eritmadagi rangi
Lakmus	Binafsha	Ko‘k
Metilzarg‘aldog‘i	Тo‘q sariq	Sariq
Fenolftalein	Rangsiz	Pushti

Dars davomida o‘quvchilar faolligini orttirish uchun quyidagi mashq va masalalarni bajarib borish muhim ahamiyatga ega:

1. 
   Quyidagi o‘zgarishlarni amalga oshirish uchun zarur reaksiya tenglamalarini yozing:
   

CuSO₄  Cu(OH)₂  CuO  Cu

K  KOH  Fe(OH)₃  Fe₂O₃  Fe

Na  NaOH  Na₂O

2. 
   Kaliy gidroksidni ikki xil usul bilan olish mumkin. Reaksiya tenglamalarini yozing. Тemir (II)-gidroksidni qanday usullar yordamida olish mumkin?
   
3. 
   10 % li 200 g o‘yuvchi natriy eritmasini tayyorlash uchun qancha suv va asos kerak?
   

Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdan §46 ni o‘qish.
   
2. 
   Тayanch iboralarni izohlash.
   
3. 
   Savol va topshiriqlarni bajarish.
   
4. 
   Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.