I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 7-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

19-DARS. AVOGADRO QONUNI. MOLYAR HAJM.
Darsning maqsadi: O‘quvchilarga gazlar bilan bog‘liq bo‘lgan Avogadro qonunining mohiyatini tushuntirish. O‘quvchilar Avogadro qonuni faqat gaz holati uchun xos ekanligini anglab olishlari kerak.
O‘quvchilarga moddaning agregat holatlari haqidagi bilimlarni esga olishlari taklif etiladi va quyidagi savollar beriladi:

1. 
   Gaz holatdagi moddalarga misollar keltiring.
   
2. 
   Gazlar uchun o‘ziga xos qanday xususiyatlar mavjud?
   
3. 
   Gazlar aniq shaklga ega bo‘ladimi?
   
4. 
   Gazlarning hajmi qattiq va suyuq moddalarniki kabi o‘zgarmas bo‘ladimi?
   

Savollarning javoblari hal etilgach, yangi mavzu tushuntiriladi.

1811 yilda Italiyaning Тurin universitetining professori A.Avogadro gazlar bilan bog‘liq hodisalarni o‘rganish jarayonida quyidagi xulosaga keldi:

• 
  Bir xil sharoitda o‘zaro teng hajmdagi gazlarda molekulalar soni teng bo‘ladi.
  

Keyinchalik o‘tkazilgan tajribalar bu xulosani tasdiqladi va bu qonun Avogadro qonuni deb atala boshlandi.

Oldingi darslardan ma’lumki (Darslikdagi §12 ga qarang) har qanday moddaning bir moli 6,0210²³ ta zarra (molekula, atom) tutadi. Demak, Avogadro qonuniga ko‘ra 6,0210²³ ta zarra tutgan har qanday gaz bir xil sharoitda bir xil hajmni egallaydi.

Normal sharoitda (0C harorat, 101,325 kPa bosim) ba’zi gazlarning 6,0210²³ ta zarrasi egallaydigan hajmni hisoblab ko‘raylik; Buning uchun gazning molyar massasini — M uning zichligiga (normal sharoitda 1 m³ gazning kg lardagi massasi) —  bo‘linadi: