I bob. Pul tushunchasi va uning finksiyalari

1.3 Pul taklifining kengaytirilgan modeli, multiplikatori va pul bozoridagi muvozanat.

Pul bozori modeli pulga talab va taklifni birlashtiradi. Dastlab, soddalik uchun pul taklifi Markaziy Bank tomonidan nazorat kilinadi va

(M/P)^s darajasida qayd qilingan deb olamiz.
Agarda M -pul taklifini, P-narxlar darajasini bildirsa, M*/P* pul vositalarining real zahirasi miqdorini ko`rsatadi.
(M/P) s = M*/P*
Bu yrda: M - pul taklifi darajasini bildiradi;
P – baholar darajasi (ushbu modelda ekzogen o`zgaruvchi )ni ko`rsatadi.
18-chizma real pul taklifi miqdoridagi foiz stavkasiga bog’liq bo`lmagan vaziyatni ko`rsatadi. Shuning uchun real pul vositalari taklifi grafikda ko`rsatayotganimizdek vertikal chizik ko`rinishiga ega bo`ladi. Bu xolat foiz stavkasi qanchalik o`zgarishiga qaramasdan real pul taklifi miqdori o`zgarmasdan qolgan vaziyatni aks ettiradi.
Baholar darajasini ham barqaror deb qabul qilamiz. Bu xolatda real pul taklifi M*/P* ga teng va grafikda Ms to`gri chizik ko`rinishiga ega bo`ladi.
Pul talabi berilgan daromad darajasida foiz stavkasiga teskari proportsional egri chizik ko`rinishiga ega. Muvozanat nuktasida pul talabi va taklifi o`zaro teng, (19-chizma).
O`zgarib turuvchi foiz stavkasi pul bozorini muvozanatda ushlab turadi. Foiz stavkasining o`zgarishi natijasida iqtisodiy agentlar o`z aktivlari tarkibini o`zgartirgani tufayli pul bozorida muvozanatga erishish uchun vaziyatga ta`sir etib uni o`zgartirish zarur va mumkindir.

Re
MD

M*/P* M/P M*/P* M/P


18-chizma. Real pul vositalari zaxi- 19-chizma. Pul bozorida muvozanatrasi taklifi grafigi modeli

Agar R juda yuqori bo`lsa, pul taklifi unga bo`lgan talabdan yuqori bo`ladi. Iqtisodiy agentlar o`zlarida to`planib qolgan ortiqcha naqd pullarni aktsiya va obligatsiyalarga aylantirib, ulardan qutilishga intilishadi.

Yuqori foiz stavkasi, ta`kidlanganidek, obligatsiyalar kursining pastroq darajasiga mos keladi. Shu sababli, arzon obligatsiyalarni (kelajakda foiz stavkasi pasayishi okibatida ular kursi o`sishini ko`zda tutib) sotib olish foydali bo`ladi.
Banklar, M_s> Md bo`lgani uchun foiz stavkasini pasaytira boshlaydi. Asta-sekin iqtisodiy agentlar o`z avtivlari tarkibini o`zgartirishi va banklar tomonidan foiz stavkasining o`zgartirilishi oqibatida pul bozorida muvozanat tiklanadi. Foiz stavkasi pasayib ketgan xolatda teskari jarayon ro`y beradi.
R Ms2 Ms1
R Ms

R2

R2