'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov


10-rasm.  Lizosomalarning  hujayra  ichidagi faoliyati.  1-fagositar



Download 5,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/269
Sana01.01.2022
Hajmi5,77 Mb.
#288592
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   269
Bog'liq
Hujayra biologiyasi

63


10-rasm.  Lizosomalarning  hujayra  ichidagi faoliyati.  1-fagositar 
pufakcha;  2- fagosoma;  3-hazm qilish  vakuoli;  4-  birlamchi 
lizosoma;  5- qoldiq  tanachalar;  6-  lipofustsin granulasi;  7- 
autofagosoma;  8-  ekzositoz;  9- yadro.
B a’zan lizosomalar tarkibidagi fermentlar hujayradan chiqariladi. 
Masalan,  rivojlanish  davomida  tog‘ay  to‘qimasining  suyakka  aylan- 
ishida  yoki  suyak  to‘qimasi  shikastlanganda  osteoblast  hujayralari 
lizosomalarida  maxsus  fermentlar  sintezlanadi.
Hujayralardagi  patologik  jarayonlarda  lizosomalarlarning  soni 
ortadi.  Lizosomalarlar  hujayraning  avtolizida  -   o ‘z-o‘zini  yemirishi- 
da  ishtirok  etadi.  Avtolizga  faoliyatini  tugatgan  kasal  hujayralar 
uchraydi.  Avtolizga  faqat  bitta  hujayra  emas  butun  to ‘qimalar  ham 
uchraydilar  (misol:  itbaliqning  dumi).
Lizosomalarning hayvon va o ‘simlik hujayralarida keng tarqalgan 
rekonstruksiyalash  (qayta  qurish)  xususiyati  ham  katta  ahamiyatga 
ega.  Organizmlar  och  qolganda  hujayralar  o ‘z  hayot  faoliyatini  ush- 
lab turish maqsadida endogen y o i  bilan oziqlana boshlaydilar,  bunda 
lizosomalar  sitoplazmadagi  turli  tuzilmalami  parchalab  quyi  mole- 
kulali  moddalami  hosil  qiladi.  0 ‘simlik hujayralaridagi  autofagiyani 
urug‘  unib  chiqayotganda  ko‘rish  mumkin:  lizosomalar  ishtirokida 
hujayradagi  zahira  moddalar  parchalanadi.
64


Ko‘pincha  lizosomalar  tarkibidagi  biror  femientning  yetishmas- 
ligi  mutatsion jarayon  b o iib ,  odamlarda genetik  kasalliklami  keltirib 
chiqaradi:  lizosomalar  ichida  ko‘p  miqdorda  hazm  bo‘lmagan  mod­
dalar  to ‘pla  borib  oxirida  bu  oraganizmning  o ‘limiga  olib  keladi.
Lizosomalarlami o ‘rganish borasida katta yutuqlarga erishilganli- 
giga  qaramay  eukariot  hujayra  uchun  muhim  ahmiyatga  ega  b oigan  
bu  tuzilmaning  tahlili  xali  boshlangich  bosqichlarda turibdi.
Peroksisoma  -  eukariot  hujayraning  universal  organoididir.  Lizo­
somalar  kabi  K.De  Dyuv  tomonidan  topilgan.  Bir  qavat  membrana 
bilan  o ‘ralgan  b o iib ,  membranalari  suyuq  mozaika  tuzilishga  ega. 
Ichida  kristallsimon  strukturalar  -  nukleoidi  b o ia d i  (yadroga  aloqa- 
si  yo‘q  ).  U  fibrill  va  mikronaychalardan  iborat  b o iib   uratoksidaza 
fermentiga  ega(llrasm ).  Lizosomalardan  farq  qilib  faqat  mavjud 
peroksisomaning  boim ishi  orqali  ko‘payadi.  Shuning  uchun  o‘z 
peroksisomalarini  yo‘qotgan  hujayra  ularni  qayta tiklay  olmaydi.
Odam va hayvon jigar va buyrak hujayralarida uchraydi.  Soni 70- 
100  tagacha.  Endoplazmatik  to‘r  membranalari  bilan  aloqada  b o iib  
taxmin qilinishicha endoplazmatik to ‘rning kengaygan  sistemalaridan 
kelib  chiqadi.  O'simliklarda  peroksisomalar  mitoxondriya  va 
plastidalar bilan bogiiqdir.

Download 5,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   269




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish