Titan sirkoniy gafniy olinishi xossalari ishlatilishi



Download 0,81 Mb.
bet2/3
Sana20.07.2022
Hajmi0,81 Mb.
#826900
1   2   3
Bog'liq
Titan sirkoniy gafniy olinishi xossalari ishlatilishi

Sirkoniy
Sirkoniy (lot. Zirconium), Zr -Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 40, atom massasi 91,22. Tabiiy Sirkoniyning 5 ta izotopi bor; 90Zr (51,46%), "Zr (11,23%), 92Zr (17,11%), 94Zr(17,40%) va %Zr (2,80%). Sirkoniyning sunʼiy yoʻl bilan 2 ta radioaktiv izotopi 93Zr (T1/2=1,1106-yil) va 95Zr (T|/2=65 kun) olingan; ular radioaktiv indikatorlar sifatida ishlatiladi.
Sirkoniy xossalari
Ogʻirlik jihatidan Yer poʻstining (3—4) 10~4% ini tashkil etadi. U kumushdek kulrang , yaltiroq, yaxshi bolgʻalanuvchan va choʻziluvchan metall, zichligi 13,82 g/sm3 (20° da), suyuqlanish temperaturasi 2222±30°, qaynash temperaturasi 5400°. Oddiy sharoitda turgʻun, chunki yuzasida hosil boʻlgan metall oksidi uni keyingi toʻla oksidlanishdan saqlaydi. Gafniy suvda, ishqor va ammiak eritmalarida erimaydi. NS1 va H3SO4 da juda sekin eriydi. Yuqori temperaturada galogenlar, azot, uglerod, kremniy vag vodorod bilan birikadi. Azot bilan 700—800° da nitrid HfN, galogenlar bilan 200— 400° da tetragalogenidlar, uglerod bilan 1800—2000° da karbid NGS, kremniy bilan 1000° da silitsidlar Hf2Si, Hf5Si, HfSi va HfSi2, vodorod bilan 350-400° da gidrid HfH2 hosil qiladi. Birikmalarda +2 va +3 valentli boʻlishi ham mumkin, lekin asosiy valentligi +4 ga teng . Gafniy tuzlarining suvdagi eritmalari gidrolizlanganida murakkab polimer va koʻp yadroli kompleks ionlar hosil boʻladi.
Sirkon va baddeleit minerali Sirkoniy olishda xom ashyo hisoblanadi. Sof Sirkoniy atom texnikasida neytronlarni qaytaradigan konstruksion material sifatida ishlatiladi.
Gafniy –Kopengagen shahrining lotincha nomi Hafinia so’zidan olingan.Koster va Hevasiy tomonidan 1932 yilda kash qilingan.
Gafniy (lot. Hafnium), Hf - Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element; tartib raqami 72, atom massasi 178,49. Massasi Hf74, Hf176, Hf", Hf78, Hf" va Hf180 ga teng izotoplar aralashmasidan tashkil topgan. Sunʼiy izotoplaridan eng muhimlari Hf7S va Hf". Gollandiya olimi Gafniy Koster va Vengriya olimi Gafniy Xeveshi 1923 yilda bu elementni erkin holda oldilar va Kopengagen (lot. Hafhia) shahri sharafiga Gafniy deb atadilar.
Gafniy xossalari
Ogʻirlik jihatidan Yer poʻstining (3—4) 10~4% ini tashkil etadi. U kumushdek kulrang , yaltiroq, yaxshi bolgʻalanuvchan va choʻziluvchan metall, zichligi 13,82 g/sm3 (20° da), suyuqlanish temperaturasi 2222±30°, qaynash temperaturasi 5400°. Oddiy sharoitda turgʻun, chunki yuzasida hosil boʻlgan metall oksidi uni keyingi toʻla oksidlanishdan saqlaydi. Gafniy suvda, ishqor va ammiak eritmalarida erimaydi. NS1 va H3SO4 da juda sekin eriydi. Yuqori temperaturada galogenlar, azot, uglerod, kremniy vag vodorod bilan birikadi. Azot bilan 700—800° da nitrid HfN, galogenlar bilan 200— 400° da tetragalogenidlar, uglerod bilan 1800—2000° da karbid NGS, kremniy bilan 1000° da silitsidlar Hf2Si, Hf5Si, HfSi va HfSi2, vodorod bilan 350-400° da gidrid HfH2 hosil qiladi. Birikmalarda +2 va +3 valentli boʻlishi ham mumkin, lekin asosiy valentligi +4 ga teng. Gafniy tuzlarining suvdagi eritmalari gidrolizlanganida murakkab polimer va koʻp yadroli kompleks ionlar hosil boʻladi.
Gafniyning nitridi, boridi, karbidi oʻta qattiq, moʻrt va elektr oʻtkazuvchan moddalardir. Gafniydan elektron lampalarining katodlari va maxsus qotishmalar tayyorlanadi, yadro texnikasida neytron zarralarini yutuvchi modda sifatida, organik moddalarni sintez qilishda katalizatorlar sifatida qoʻllaniladi.

Download 0,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish