Murojaat gaplarda gender shakllarining ifodalanishi

cho`loq
, hazilni bilmagan 
kal
Fozil! (“Saodat sohili”) 

Obbo
tutxo`r-ey! – 
Rais buva qo`ltig`imdan olib tol tagiga sudradi. 
(“Dunyoning ishlari”) 
5.
Yer va osmon jismlari maydoniga doir so`zlar: 

Xayr, ey, 
maskanim - tuqqan yerlarim,

Xayr, ey, 
sahrolar, xayr, ey, tog`lar. 
(A.Oripov “Saylanma”) 
6.
Hayvon va parrandalar maydoniga doir so`zlar: 

To`xta, 
tillaqo`ng`iz,
u yoqqa borma. (M.Yusuf“Tillaqo`ng`iz”)
 

Qorning ochgandir,
arslontoyim,
— paranji va savatni
ayvonga uloqtirib dedi Kampir. 

Bundan ko`ra go`ng titganing yaxshi emasmi
, keksa tovuq!

Yo`q, tuzim, nonim sani quturtirgan, 
it!
— o`dag`ayladi Salim. 

Ha, noinsof, ha, 
ko`ppak!
— Qoratoy boyni so`ka boshladi. 

Bas, uyatsiz 
maxluq!
.. Kim uni zaharlaydi? 

So`zga quloq sol, shallaqi
 makiyon!
—Yormat ko`zlarini nayzaday qadadi. 

Obbo, 
la’nati kalxamaj! 
(“Qutlug` qon”) 
7.
Oziq-ovqat maydoniga doir so`zlar: 

Obbo
 tutxo`r-ey! – 
Rais buva qo`ltig`imdan olib tol tagiga sudradi. 

Voy uyingga 
bug`doy to`lgurlar, 
voy ko`paygurlar,kela qolinglar, - deydi 
ovozi tovlanib. (“Dunyoning ishlari”) 
8.
O`simliklar maydoniga doir so`zlar: 

 Lola, lolajonim, lolaqizg`aldoq!
(M.Yusuf “Lolaqizg`aldoq”)
 

Binafsha, senmisan, binafsha – senmi.
(Cho`lpon “Binafsha”)
 

Rayhon,
hidlaringni yo`llarimga sep… (“Biz baxtli bo`lamiz”)
 
9.
Vaqt maydoniga doir so`zlar: 

---

34 
IV. Murojaat shakllarining hududiy xoslanishi ayrim shevalarda fonetik 
jihatdan ham farqlanadi. Qarindoshlik giponimlarida bu ayniqsa yaqqol ko`zga 
tashlanadi. Shunga muvofiq, hududiy xoslanish bo`yicha umumtilga va shevaga 
xos murojaat shakllari ajratiladi. 
O`zbek tilining qarluq-chigil-uyg`ur dialekti uchun xos bo`lgan “o” lashish 
hodisasi Toshkent shahar shevasida ham uchraydi. Badiiy asar personajlari nutqida 
ham bunday fonetik dialektizmlarning turli o`ziga xosliklari namoyon bo`lib boradi. 
Umumtilda qo`llanadigan “aka”, “opa” murojaat shakllari ba’zi shevalarda asliy 
shaklidan fonetik o`zgarishga uchrashi bilan farqlanadi. Masalan, E, qanday suzadi,