t
t= s
o'r
|
Ечилиши:
t 600т 600s600 1 soat 10 1m 3600
s
Javob: t 740
1
Izoh : Bola maktabga yetgancha 10mi
Shuning uchun u 740 soatga uyidanch
|
Agar o‘quvchining o‘rtacha tezligi 1 m/s, uyidan maktabgacha bo‘lgan masofa 600 m bo‘lsa, u maktabga 750da yetib borishi uchun uyidan soat nechada chiqishi kerak?
min
n vaqtketar ekan.
iqishi lozim
masala. 1. Jism ma’lum balandlikdan qo‘yib yuborildi. Erkin tushayotgan jismning 10 s dan keyingi tezligi qancha bo‘ladi? Ushbu va keyingi masalalardagi g=10m/s2 debolinsin.
№1
Berilgan:
tq=10s
gq=10 m
s2
0 0
|
Formula:
t 0 gt
0 0
t gt
|
Yechilishi:
10s 10 m 100m
t s2 s
Javob: 100m
t s
|
t ?
|
S-?
|
|
|
masala. 10m/s tezlik bilan tekis harakatlanayotgan jism 6km masofani necha minutda bosibo‘tadi?
Берилган
10m / s
S 6km 6000m
|
Формула:
S t S
t
|
Ечилиши:
t 6000m 600s 10 10m/s 60m
Javob : t 10min
|
min
Matematikaning kimyo fani bilanbog‘lanishi
Quyida matematika orasida tabiatga oid bilimlar integrasiyasini amalga oshirishga qaratilgan masalalardan namunalar taqdim etamiz.
1-masala.
Bir daqiqa ichida inson 250 ml.ga yaqin kislorodni nafas olish orqali yutadi. 1 soat yoki 1 sutka davomida odamga nafas olishi uchun qancha kislorod kerak? Uni ko‘paytirish, havoni zararlantirishning oldini olish uchun nima qilish kerak?
Masalani yechish muammoning miqdoriy tomonini hal qilsa, suhbat, erkin muloqot orqali yuqoridagi savollarga javob topish, (masalan, gullarni ko‘paytirish, sinfda havoni tez-tez almashtirib turish va h.k.), o‘quvchilarda ekologik madaniyatining rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
2-masala. Mashina normal tezlik bilan yurganda havoni gazlar bilan kamroq zararlantiradi, kichik tezlik bilan yurganda esa u 3 marta ko‘p gaz chiqaradi. Agar yo‘lovchini o‘tkazib yuborish uchun birinchi galda 3 ta, ikkinchi galda 4 ta mashina to‘xtasa, havoning zararlantirilishi qanchaga ortadi?
3-masala. Forel (gulmohi) balig‘i uchun suvning tarkibida kislorod 2 mg/l kam bo‘lmasligi kerak. Agar suvning tarkibida 1,6 mg/l bo‘lsa, baliqning o‘lishi kuzatiladi. Baliqning yashashi uchun qancha mg/l kislorod etishmasligini toping.
Matematik tushunchalarni bilmaslik yoki ularga oid chalkash tushunchalar fizikaga oid tushunchalarini to‘liq va chuqurroq egallashga imkon bermaydi. Masalan, 10-11-sinfda yoki akademik lisey va kollejlarda matematika darslarida kimyo va fizikadan olgan bilimlarni qo‘llash orqali quyidagi masalalarni yechish maqsadga muvofiqdir.
masala. Kaliy atomining radiusi va hajminitoping.
Mazkur masalani echish uchun o‘quvchilar matematika, fizika, kimyo fanidan o‘zlashtirgan bilimlarga murojaat qilishlari kerak, ya’ni:
Fizika kursidan
m
V
yoki
V m
(1)
Kimyo kursidan
m M
N
Nq6,02 . 1023 (Avogadrosoni)
topiladi.
Proporsiya usuli bilan yechiladigan kimyoviy masalalar.
masala. 12,04 1021 ta vodorod atomlariga ega bo‘lgan sulfatkislota massasinitoping.
Ye ch i sh. Bu masalani ishlashda quyidagi stexiometrik qonuniyatdanfoydalanamiz: H2SO4→2H
98g : 12,04 1023
Xg: 0,120410 23
980,12041023
X 12,0410 23
0,98 g
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, matematika ta’limida integrasiyani amalga oshirish masalalarini o‘rganish, jumladan, matematika fizika, kimyo darsliklarining nazariy tahlili bu fanlar orasida uzviylik (vaqt ma’nosida) ta’minlanmaganligi, matematika darsliklarida ekologik mazmundagi masalalarning, yuqori sinflarda esa fizika, tatbiqiy masalalar miqdori kamayib ketganligi aniqlandi. Mazkur fanlarni integrasiya qilish maqsadida: ekologik, fizik, kimyoviy mazmundagi masalalar darsliklarning yangi avlodlarida ko‘paytirish; mazkur fanlarda keng qo‘llaniladigan tushunchalar, o‘nli kasrlarni hisoblash, modellashtirish ko‘nikmasi, funksional bog‘lanish, tenglamalarni echish ko‘nikmalarini shakllantirishga alohida ahamiyat berish va ularni malaka darajasiga yetkazish maqsadga muvofiq.
Nazorat savollari:
Matematikani o‘qitishda fanlararo bog‘lanish ?
Matematikani kimyo bilan bog‘lanishiga doir misollar keltiring?
Matematikani iqtisod bilan bog‘lanishiga doir misollar keltiring?
Matematikani fizika bilan bog‘lanishiga doir misollar keltiring?
Do'stlaringiz bilan baham: |