Kompyuterni tashkil etilishi

Parallel hisoblash uchun mo‘ljallangan masalalar. Eng avvalo kompyuterda parallel dasturlash kerakmi degan savolga javob olish kerak. Lekin bu savol javob olishni istagan yagona savol emas. Aynan shuning uchun ham, parallel hisoblash dunyosini tushunish qiyin bo'lgan sodda, tushunarli, tushunarli dunyodan navbatdagi hisob-kitoblardan nima o'tish kerakligini tushunish ham muhimdir. Parallel hisoblashning afzalliklari nimadan iborat va parallel hisobga yo'naltirilgan dasturlarni yaratishda dasturchi uchun qanday muammolar kutilmoqda. Ushbu savollarga javob berish uchun keling, kompyuterni rivojlantirish tarixini tezroq ko'rib chiqamiz.Birinchi kompyuterlar Fon Neyman tomonidan ishlab chiqilgan printsiplarga muvofiq qurilgan. Ularning uchta asosiy komponenti bor edi: xotira, protsessor va kirish va chiqish ma'lumotlarini beruvchi tashqi qurilmalar to'plami.Xotira ko'p darajali va tashqi xotirasi va ichki xotirasi bo'lgan birinchi kompyuterlar uchun - operatsion va ro'yxatga olish xotirasi. Tashqi xotira (magnit lenta, punch karta, disklarda) kompyuterning yoqilgan yoki yoqilmaganligidan qat'iy nazar, dastur va ma'lumotlarni saqlash imkonini berdi. Ichki xotira faqat kompyuter bilan sessiya davri uchun ma'lumot saqlanadi. Kompyuterni o'chirib qo'ysangiz, ichki xotiraning mazmuni g'oyib bo'ldi.Dastur kompyuterda bajarilishi uchun u RAMga yuklanishi kerak edi. U o'sha dasturda ishlangan ma'lumotlar kabi saqlangan. Xotirada saqlangan dasturning printsipi Von Neumann kompyuterlarining asosiy tamoyillaridan biridir.Ro'yxatdan o'tish xotirasi hisoblash vaqtida ishlatilgan. Ma'lumotlar bo'yicha ba'zi operatsiyalarni bajarishdan oldin, ma'lumotlar registrlarda joylashtirilishi kerak. Ushbu tezkor xotira turi ma'lumotlar bo'yicha operatsiyalarni bajarishda zarur tezlikni ta'minladi.

Protsessorning tezligi uning eng asosiy jihatidir. Odatda, bu ma’lumot protsessorning ustida yozilgan bo’ladi (“2,8 GHz” yoli “2,6 GHz” degan yozuvlar). Protsessorning tezligi qancha yuqori bo’lsa, shuncha yaxshi, lekin, zamonaviy protsessorlarda ko’p yadrolilik ( dual core, quad core) degan tushuncha ham bor. Bitta protsessorning o’zida ikkita, to’rtta va eng zamonaviy protsessorlarda 8 ta gacha yadro bor. Protsessorda yadro qanchalik ko’p bo’lsa, u ham shunchalik yaxshi, ammo, ko’p yadroli protsessorlar bir yadroli protsessorlardan ancha qimmat turadi.Hozirda ko’pchilik xaridorlar ikki yadroli protsessorlarni (dual core yoki core2duo) sotib olishmoqda, lekin ikki yadrolik protsessorning ishlash samarasi uning qanday programmalar uchun ishlatilishiga bog’liq. Oddiy ofis kompyuteri uchun ikki yadroli protsessor shart emas, bir yadroli Celeron protsessorlari ham hujjat yozish kabi vazifalarni a’lo darajada bajarishadi, lekin, o’yin o’ynashni yoki videomontaj qilish bilan shug’ullanadigan foydalanuvchi uchun ikki yadroli protsessor qo’l kelishi mumkin.Protsessorning yana bir asosiy xususiyatlaridan biri uning brendi, ya’ni qaysi kompaniya tomonidan ishlab chiqilganidir. Protsessor ishlab chiqaruvchi ikkita gigant mavjud – Intel va AMD. Bu kompaniyalar va ularning qay birining mahsuloti yaxshiroq ekanligi haqida azaliy munozara bor, men bu munozaraga qo’shilmagan holda, Intel kompaniyasi protsessorlari bizga har jihatdan qulay ekanligini aytib o’tmoqchiman, xolos.Protsessorlarning kesh xotirasi ham asosiy xususiyatlardan biridir. Kesh xotira ham qanchalik katta bo’lsa, shuncha yaxshidir. Zamonaviy protsessorlarda 1mb, 2mb va undan ortiq kesh xotira mavjud.Quyidagi misolda bir nechda protsessorlar va ularning xususiyatlari keltirilgan. Ular orasidan qaysi biri siz uchun mos kelishini tanlab olsangiz ham bo’ladi. Bu yerda ularning O’zbekiston bozorlaridagi taxminiy narxlari ham berilgan.

Intel	AMD
Protsessor Intel Celeron 440	Protsessor AMD Phenom II X4
Ishlab chiqaruvchi: Intel	Ishlab chiqaruvchi: AMD
Turkum: Celeron	Turkum: Phenom II X4
Protsessor tezligi: 2 GHz	Protsessor tezligi: 3 GHz
Yadrolar soni:1 ta	Yadrolar soni: 4 ta
L2 kesh xotirasi: 512kb	L2 kesh xotirasi: 2 mb
Narxi: X $	Narxi: 6*X$

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. I.A.Karimov. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: havsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. -T.: 1997.
2. A.A.Abduqodirov, Q.M.Karimov, I.A.Yuldoshev. Aniq fanlarni o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish uslubiyoti. -T.: “Fan va texnologiya”, 2015, -184 bet.
3. A.A.Abduqodirov, A.X.Pardaev. Ta’lim va tarbiyada zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish uslubiyoti. -T.: “Tafakkur”, 2014, -367 bet.
4. J.O.Tolipova. Pedagogik kvalimetriya moduli bo‘yicha ma’ruzalar matni va amaliy mashg‘ulotlar. -T.: “TDPU”, 2015, -108 bet.