Bajardi:
Bekmetov Sh.N.
Bet 88
Tekshirdi: Raximov T.O.
Yong’inni o’chirishda suv va ko’pik moddalarini ishlatish mumkin
bo’lmagan holatlarda o’t o’chirish vositasi sifatida yonmaydigan gazlardan
keng foydalaniladi. Bunday gazlarga azot,
karbon ikki oksidi, argon,
brometil, xlorbrommetan va boshqalar misol bo’ladi.
Bu gazlar havodagi kislorodni yonishga yordam bera olmaydigan
darajagacha suyultirish yoki uni yonuvchi muhitdan (yopiq hajmda) siqib
chiqarish maqsadida ishlatiladi. Masalan, shu maqsadda eng ko’p
ishlatiladigan karbonat angidridi (CO
2
) havodan 1,5 barobar og’ir
bo’lganligi sababli, pol sathidagi yonuvchi hajmni sovutish bilan birga unga
keladigan kislorod yo’lini to’sish evaziga, yong’inni tez o’chirish imkonini
beradi. 1litr suyuq karbonat angidridi, balondan ochiq havoga chiqarilganda
uning hajmi 506 litrga ko’payadi. Bu degani
yopiq hajmdagi yonuvchi
manbaga tashqaridan kislorodni kirib kelishiga mutlaqo imkon qolmaydi.
Odatda, CO
2
suyuq yoki gaz holatida 2 litrdan 80 litrgacha hajmdagi har xil
po’lat balonlarda 3430kPa bosimda saqlanadi (3.1-rasm). Gazni o’t o’chirish
uchun qo’llashda balonlarda o’rnatilgan, maxsus og’zi kengaytirilgan
karnaycha orqali uzatiladi. Undan chiqayotgan gaz oppoq parcha-parcha
qorsimon ko’rinishda bo’lib, karnaychadan otilib chiqish paytida harorati -
80
o
C ga yaqin bo’ladi. Shu boisdan ularni ishlatishda xavfsizlik nuqtai
nazaridan qo’lqop kiyilishi zarur hisoblanadi.
Karbonat angidridi to’ldirilgan gaz balonlarini xavfsizlik holati ular
saqlanayotgan muhitning haroratiga bog’liq bo’ladi.
Muhitning harorati
ko’tarilgan sari, balondagi suyuq karbonat angidridi gaz holatiga aylana
boshlaydi, natijada balondagi bosim ko’tarilib portlash xavfi yuzaga keladi.
Bunday xavfni oldini olish uchun barcha o’t o’chirish balonlari suyuq gaz
bilan faqat 75% hajmida to’ldiriladi va ularning hammasi himoya pardalari
(membranalar) bilan ta’minlangan bo’ladi.
Bajardi:
Bekmetov Sh.N.
Bet 89
Tekshirdi: Raximov T.O.
Birlamchi o’t o’chirish vositalari ichida eng ko’p ishlatiladigan vosita,
bu qo’lda ishlatiladigan o’t o’chirgichlardir. yong’inni dastlabki davrida
bunday o’t o’chirgich vositalarni ahamiyati juda katta. Qo’lda ishlatiladigan
birlamchi o’t o’chirish vositalari kimyoviy ko’pikli, gazli va kukunli turlarga
bo’linadi va ularni og’irligi 20kg dan oshmasligi kerak. O’t o’chiruvchi
vosita sifatida karbon ikki oksidi (suyuq holatda),
tarkibida brom aralashgan
aerozollar va poroshoklar ishlatiladi.
Kukunli o’t o’chirgich
-10 vositasining ish uslubi maxsus
balondagi siqilgan havo yordamida o’t o’chirgich korpusida joylashgan
kukunni purkab chiqarishga asoslangandir. Bunday o’t o’chirgich vositalari
ishqorli metallar ishtirokida sodir bo’lgan yong’inlarni, shuningdek
avtomobil motori va elektr tarmog’iga ulangan holda yonayotgan
dastgohlarni o’chirishda qo’llaniladi
va bitta
-10 yordamida 0,25m
2
yuzadagi yong’inni o’chirish mumkin. Uning ishlash muddati 45-80
soniyaga yetadi (3.2-rasm). Bu toifadagi o’t o’chirgichlarda ishlatiladigan
kukun namunalari natriy gidrokarbonat, alyuminiy va magniy moddalari
aralashmasidan tarkib topgan bo’lib, olovni o’chirish uchun kukunni
yonayotgan yuzaga purkash kifoya qiladi.
3.1-rasm. CO
2
gazi
to’ldirilgano’chirgichlar.
qo’lda
ishlatiladigan-
-2,
-2A,
-5, O -
5MM, O -8 rusumli o’t o’chirgichlarni
3.2-rasm. Kukunli o’t o’chirgichlar.
ko’chma aravachali O -50(3); qo’lda
ishlatiladigan O -5, O -2 va O -3
rusumdagi kukunli o’t o’chirgichlar.
Bajardi:
Bekmetov Sh.N.
Bet 90
Tekshirdi: Raximov T.O.
tashqi ko’rinishlari
Bugungi kunda xalq xo’jaligida keng qo’llaniladigan birlamchi o’t
o’chirgichlardan kimyoviy ko’pikli OX -10 va havoli ko’pikda ishlaydigan
-10 rusumli vositalar hisoblanadi (3.3-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: