Berdaq atindaĝi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

4- Labaratoriya jumısı
Izǵarlıqtı ólshew ásbapları
Hàzir texnologik prostesslarda gazlarıǹ hàm hawanıǹ ızǵarlıǵın ólshewdiǹ psixrometrik, shudriǹ noqatı hàm agigrometrik usılları eǹ kóp tarqalǵan. Psixometrik àsbaplarınıǹ menen ızǵarlıqtı ólshew principi suw puwınıǹ elastikligi hàmde quruq hàm ızǵar termometrlerdiǹ kórsetiwleri ortasındaǵı baylanısqa tiykarlanǵan.Psixrometrik effektti ólshew ushın psixrometrik bir xil termometrge iye bolıwı kerek.Bulardan biriniǹ (xultermometrdiń) ıssılıq qabul qılıwshı bóleginen suwdı tutasıp turadı hàm turaqlı ızǵar halda saqlanadı. Xultermometrdiǹ sırtında ǵı ızǵarlıq bolǵanda onıń temperaturası tómenleydi. Nátiyjede quruq xultermometrler ortasında psixrometrik parq dep atalıwshı temperaturalar parqı payda boladı.
Psixrometrik parqqa barlıq bolǵan salıstırmalı borlikbulgannisbiy ızǵarlıq tómendegi qatnasta anıqlanadı:
=[P_h-A(t_c-t_m)]/P_c,
bul jerde R_n —xultermometrnıǹ t_n—temperaturasında tekserilip atırǵan Ortalıq toyıntırıwshı puwlar elastikligi, Pa;
p_k—qurıq termometrnıǹ t_k — tempraturasında tekserilip atırǵan ortalıqtıǹ toyıntırıwshı puwlar elastikligi,Pa;A—psixrometrik koefficient bolıp,ol psixrometrdıǹ dúzilisi, ızǵar termometrge gaz aydalıw tezligi hàm gaz basımǵa baylanıslı, 1/°S.
A koefficient màlim konstrukciyası psixrometrler ushın dúzilgen arnawlı kestelerden alınadı. Bu koefficientke xultermometrge gaz aydaw tezligi úlken tàsir qıladı. Gaz aǵımınıǹ tezligi asıwı menen A koefficient azayadı hàm 2, 5... 3 m/sdan artıq tezlikde turaqlı bolıp qaladı.
Sanaat psixrometrlarında gaz aǵamınıǹ tezligin uzaytırmaytuǵın qurılmalar bar. Bul tezlik 3... 4 m/s dan kem emes.
Elektr psixrometrlerde temperaturanı anıqlaw ushın termoparalar, yarım ótkizgishli termoqarsılıqlar hàm standart metall qarsılıq termometrleri isletiledi.
1-súwretde qarsılıq termometrlerine iye bolǵan elektr psixrometrdiǹ princpial sxeması kórsetilgen. Ásbaptıń ólshew bólegi I hám II kópirlerden ibarat. Eki kópir xamelektron kúsheytirgishtiǹ eki ulıwma R₁ hàm Rz jelkelerine iye. Rt. k. quruq qarsılıq termometri I kópirdiǹ jelkesine. Rt. n qarsılıq termometri II kópir jelkesine jalǵanǵan. I kópir R1, R2, R3, Rtk qarsı. II kópir R1, R2, R3, Rtn qarsılıqlar ibarat.
1 kópir diagonalınıǹ ushlarındaǵı potenciallar parqı quruq qarsılıq termometrdıǹ temperaturasına,a hàm s ushlarındaǵı potenciallar parqı ese ızǵar qarsılıq termometrdiǹ temperaturasına proporcional. Qosalaq kópir diagonalınıǹ hàm s noqatları arasındaǵı kernewdiǹ pàseyiwi hàm ızǵar qarsılıq termometrlerdiǹ temperaturaları parqına proporcional. Ólshew sistemasınıǹ teń salmaqlılıqı RD reversiv dvigatel jàrdeminde hàreketke keltiriletuǵın Rp reoxord sırpanshıǵın tomatik tàrizde jıljıtıw jolı menen payda boladı.So menen birge dvigatel àsbap strelkasında jıljıtadı. Ásbaptıǹ shkalası qatnası ızǵar procentlerde dàrejelengen.