6 мавзу. Рақобатлашувчи инвестиция лойиҳаларини баҳолаш

Қисқача хулосалар

Инвестиция лойиҳаларини самарали вариантини танлаш амалиётда кўплаб зиддиятли хулосаларга олиб келади. Мақбул вариантни танлаш ва ҳисоб-китобларни соддалаштириш учун эквивалентли аннуитетлардан фойдаланилади.

Инвестицилар мақбуллигини асослашда қўлланиладиган кўрсаткичлар бизни зиддиятли хулосаларга олиб келади. Барча мезонларга кўра инвестицияларнинг юқори даромадли бўлиши камдан-кам учрайдиган ҳолдир. Бунинг устига битта инвестиция лойиҳанинг ўзи бир кўрсаткич (масалан: ARR) бўйича ўзаро фарқ қилувчи бир неча микдорларга эга бўлиши мумкин. Шу сабаб бу мавзуда таҳлилий маълумотлар зиддиятли бўлган ҳолатларда (айникса рақобатлашувчи инвестициялар шароитида) қандай қилиб, инвестицион қарорлар қабул қилиш тўғрисида фикр юритамиз.
Инвестициялар битта натижага эришишнинг бир нечта муқобил вариантлари мавжуд бўлган ҳолда ёки қандайдир чекланган ресурснинг (пул маблағларидан ташқари) битта манбасини ишлатганларида ўзаро инкор этувчи ёки муқобил бўлиши мумкин.
Масалан: «Узсаноаткурилишбанк» ўз филиалларининг компьютер техникаси билан таъминлаш вазифасини ҳал этаётганида, унга турли фирмалар ўзаро муқобил бўлган бир нечта инвестиция лойиҳаларини таклиф қилишган. Амалиётда пул тушумларини таъминламайдиган лойиҳаларни баҳолашга дуч келишимиз мумкин. Масалан, хизмат биносини ёритиш учун кундузги ёритиш лампаларидан ёки бошқа турдаги ёритиш воситаларидан бирини танлаш вазифаси турганда шундай ҳолат юзага келади. Бунда фирма маълум бир вакт давомида кам харажат талаб этадиган ёритиш лойиҳасини танлайди. Лойиҳанинг белгилари ва таърифлар таҳлили асосида лойиҳанинг қуйидаги таърифи берилган. Бу эса барча асосий белгиларни қониқтиради ва келтирилган таърифларнинг ҳеч бирига зид келмайди: “Лойиҳа – бу алоҳида тизимнинг вақт билан чегараланган, мақсадга йўналтирилган ўзгариши бўлиб, у капитал ва ресурслар ҳамда махсус ташкилотлар харажатларининг тахминий доирасида белгиланган талаблар билан натижаларнинг сифатига қаратилгандир”.


Назорат ва муҳокама учун саволлар

1. Иқтисодий сабабларга кўра лойихаларнинг рақобатлаштирувчи бўлиб қолиш сабабини тушунтиринг.

2. Қандай ноиқтисодий сабабларга кўра лойиҳалар рақобатлаштирувчи бўлиб қолади?
3. Муқобил инвестициялар деганда нимани тушунасиз?
4. Рақобатлашувчи лойиҳаларни таҳлил қилишда уларнинг хизмат муддати турлича бўлиши муаммоси қандай ечилади?
5. Хизмат муддати турлича бўлган лойиҳаларда таҳлилий кўрсаткичлар турлича хулоса беришга сабаб нима?
6. Эквивалент аннуитет кўрсаткичига изоҳ беринг.
7. Қайси сабаблар туфайли лойиҳаларни баҳолашда харажатларга кўра самарадорликни баҳолаш усулидан фойдаланилади?
8.Ускуналарни алмаштириш ёки янгилаш тўғрисида қарор қабул қилишда қайси мезонларга асосланилади?