1. F. Listin məhsuldar qüvvələr nəzəriyyəsi Y. Şumpeterin sahibkar-novator nəzəriyyəsi

Ümumi insan kapitalı firmaların çoxunda işçiyə əlavə gəliri təmin edir. İnsan ümumi bilikləri ailə tərbiyyəsi prosesində, ümumi təhsil və ali təhsil məktəblərində alır. Öz işçisinin ümumi biliklərinə firmanın investisiya qoyması risklidir, çünki onların geniş tətbiqi işçinin könüllü sürətdə işdən getməsi və firmanın qoyduğu vəsaitləri itirmə ehtimalını son dərəcədə artırır. Ona görə də bu halda işçinin özü (yaxud onun ailəsi) investor kimi çıxış edir, eləcə də gələcək gəlirlər də onun özünə çatır.
Xüsusi insan kapitalı işçi üçün əlavə gəliri yalnız həmin firmada təmin edir. Elə hazırlığı tam xüsusi hesab etmək olar ki, həmin hazırlıq işçilərin istehsal xarakteristikalarında heç bir formada əks olunmur, lakin digər firmalar üçün dəyərli ola bilər. Adətən işçi xüsusi bilikləri həmin firmada bilavasitə əmək fəaliyyəti prosesində alır. Bununla belə iş yerindəki hazırlığın əsas hissəsini nə tamamilə ümumi, nə də tamamilə xüsusi hesab etmək olmaz; lakin əgər o öz firmalarında məhsuldarlığı daha çox artırırsa, belə hazırlıq xüsusi hazırlıq kimi müəyyən edilir. Qalan hissə digər firmalarda da məhsuldarlığın artması ilə əlaqədar olduğuna görə ümumi hazırlıq kimi müəyyən edilir. Xüsusi insan kapitalına qoyulan investisiyalar firma ilə işçi arasında bölüşdürülür. İşçinin məsrəfləri aşağı salınmış əmək haqqı formasında çıxış edir ki, o buna muzdla işə qəbul olunduqdan sonrakı hansısa başlanqıc dövrdə alır. Əgər firma sonradan başqa iş yerinə keçən işçinin xüsusi hazırlığını ödəmişdirsə ona çəkilən kapital məsrəflərinin bir hissəsi itiriləcəkdir, çünki artıq onlar gələcəkdə firmaya heç bir xeyir gətirə bilməyəcəkdir. Eyni dərəcədə işçinin xüsusi hazırlığa ödədiyi də, o işdən azad edildikdən sonra, gələcəkdə həmin hazırlıqdan xeyir götürə bilməyəcək və kapital itkisindən əziyyət çəkəcəkdir. Firmanın işçinin xüsusi hazırlığına ayırdığı investisiyaların xüsusi çəkisi nə qədər çox olarsa, o işçi işdən azad edildikdən sonra firmanın itkiləri də bir o qədər çox olacaqdır. Əksinə, işçinin öz xərclərinin payı xüsusi çəkidə payı çox olduqda, işdən azad edilən zaman onun itkiləri də çox olacaqdır və o firmaya daha güclü şəkildə “bağlı” olacaqdır.