Хфх лек Хосилбеков

12.3. Tabiiy ofatlardan himoyalanish tadbirlari 
Turar joy maskanlari tabiiy sharoiti, jinslarning fizik-kimyoviy xususiyati, binolarning 
loyixa  chizmalari  qatiy  hisob-kitoblar  asosida  chuqur  o’rganib  chiqilgandan  so’ng  qurilishga 
ruxsat 
beriladi. 
Umumiy yashash binolari va uy-joylardan foydalanish qoidalarini, uy taqsimotidan oldin har 
bir yashovchining yoshini va ijtimoiy saviyasini inobatga olgan holda tushuntirish ishlariga jalb 
qilib, o’zbilarmonchilik bilan ish yuritishiga yo’l qo’ymaslik kerak. 
Ko’p qavatli binolarning o’ziga yarasha xususiyati, seysmik belbog’lari, xavfsiz burchaklari 
qayerda joylashganligi to’g’risidagi eslatmalarni har bir xonadon soxibiga etkazish zarur. 
Tabiiy ofatlar to’g’risida, xususan, zilzila xaqida respublikamiz barcha aholisi elementar 
tushunchaga ega bo’lishi va quyida keltirilgan talablarga rioya qilgan holda qo’shimcha 
quyidagilarni bilish zarur: 
- uydagi gaz, suv, elektr tarmoqlarini xavfsizlantiradigan joylarni bilishlari; 
- uy tibbiy xaltasi, unda birinchi tibbiy yordam uchun zarur bo’lgan dori-darmonlar; 
-noxush vaziyat yuzaga kelganda birinchi xizmat ko’rsatish tashkilotlarining telefon 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

raqamlari; 
uy jihozlari, kitob javonlari, osma asboblarni mahkamligini nazorat qilish; 
- maktab yoshidagi bolalarga zilzila vaqtida qanday harakat qilishlari tartiblarini uqtirish; 
-ish joylarida xavfsizlik qoidalariga rioya qilish kabi xavfsizlik choralarini bilishlari shart. 
Buning uchun mahalla-guzarlarda, ishxona-maktablarda, radio-televideniyeda ommabop 
shaklda  suhbatlar  tashkillashtirilsa,  qisqa  metrajli  filmlar,  fojialarni  aks  ettirilgan  lavhalar 
berib 
borilsa maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Zilzila sodir bo’lganda tebranish bir necha soniyadan bir necha daqiqagacha davom etishi 
mumkin.  Tebranishni  sezgan  vaqtingizda  sekin  -  asta  xavfsiz  joyga  harakat  qilishingiz  lozim, 
asosiy 
xavf  binodagi  osma  anjomlardandir.  Binoda  bo’lsangiz  xavfsiz  joylardan:  eshik  oldilari, 
devorning 
ichki burchaklari, seysmik belbog’ ostilaridan birortasini egallang, boshqalarni ham shunday 
qilishga  chaqiring.  Deraza  va  chayqaluvchi  og’ir  buyumlardan  uzoqroqda  turing,  hech  vaqt 
yuqori 
qavatdagi binodan chiqib ketishni o’ylamang. Aksincha tebranish o’tib ketguncha bino ichidan 
panox  qidiring.  Kerak  bo’lganda  tebranish  tugagandan  so’ng  binoni  tark  eting.  Ko’p  qavatli 
uyda 
tursangiz  liftdan  foydalanmang.  Zinapoyadan  foydalanishda  qo’pol  harakat  qilmang, 
boshqalarni 
172 
ham tinchlantiring. 
Seysmik bardoshi kam bo’lgan, g’ishtli va xavfli binolarda bo’lsangiz, albatta tashqariga 
zudlik bilan chiqing. Bunda elektr tarmoqlari, buyumlar harakatidan ogoh bo’ling. Ochiq joyda 
bo’lsangiz binolarga, elektr tarmoqlariga yaqin turmang. Transportda bo’lsangiz ochiq joyda 
to’xtating, tebranish o’tib ketguncha kuting. Tebranish qaytarilgudek bo’lsa, xayron bo’lmang. 
Odatda  birinchi  zarbadan  so’ng  qayta  zarbalar  bo’lishi  muqarrar.  Ular  xatto  bir  necha 
kunlargacha 
davom etadi.  Ayrim  holatda  qayta  tebranishlar  ham  bino va  inshootlarga  katta zarar  etkazadi. 
Eng 
muhimi,  turli  ofat  sodir  bo’lganda  asabingizni  buzmang,  osoyishtalik  va  xotirjamlik  bilan  ish 
tuting. 
Bu zilzila sodir bo’lganda qanday harakat qilishning asosiy qoidalari edi.