Хфх лек Хосилбеков

6.1. Texnika xavfsizligi asoslari 
Texnika xavfsizligi 
deganda, ishlab chiqarish vositalari (mexanizm, mashina, uskuna, 
agregat, moslama,  qurilma va b.)dan ishlab chiqarish jarayonida yuzaga keladigan turli xavfli 
va 
zararli omillarning kishilar sog’ligiga ta’sirini himoyalovchi vositalardan foydalanish evaziga 
qisman yoki butunlay istisno qilingan holatiga aytiladi. 
Xavfsizlik texnikasi 
deganda, faoliyat turidan qat’iy nazar, o’z vazifasi bajarishda, 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

faoliyatni  xavfsiz  usullarini  qo’llash  evaziga,  yuzaga  kelishi  mumkin  bo’lgan  turli  xavfli  va 
zararli 
omillarning kishilar sog’ligiga ta’sirini qisman yoki butunlay istisno qilingan holatiga aytiladi. 
Mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan biri ishlovchilarni xavfsiz mehnat sharoiti bilan 
ta’minlashdir. Zamonaviy qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi muntazam yangi texnikalar, 
mikrobiologik va kimyoviy moddalar etkazib berishni, chorva mollarini katta komplekslarga va 
mayda 
fermerlik 
xo’jaliklariga 
birlashtirishni, 
ish 
jarayonlarining 
yiriklashuvini, 
dehqonchilikdagi 
ishlarni brigada va oilaviy pudrat asosida bajarishni, ayrim mehnat turlarini hamda vositalarini 
o’zgartirib borishni o’z ichiga oladi. 
Ishlab chiqarish sharoitida insonga jarohat etkazilishi mumkin bo’lgan xavflar asosan 
fizikaviy, kimyoviy va biologik xavflar turlariga bo’linadi. 
Fizikaviy xavfli ishlab chiqarish omillari-bu harakatdagi mashinalar, uskunalarning 
harakatdagi elementlarining to’silmaganligi, qo’zg’aluvchi ustki qismining yuqori yoki past 
haroratda bo’lishi, elektr tarmoqlarining xavfli kuchlanishi, yuqori bosimdagi havo va gazning 
portlagandagi energiyasi va boshqalar. 
Kimyoviy xavfli ishlab chiqarish omillari - odam organizmiga o’yuvchi, zaharli va 
qichitadigan  moddalarning  ta’sir  qilishi,  va  ichki  organlari  yaralanishi  bilan  ifodalanadi. 
Muayyan 
74 
xavfli ishlab chiqarish omillarning kelib chiqishi texnologik jarayon, uskuna konstruktsiyasi va 
ishni tashkil qilinganlik darajasiga bog’liq bo’ladi. 
Biologik xavfli ishlab chiqarish omillari-odam organizmiga turli yuqumli kasalliklarni 
bakteriyalari  va  vitruslari  yuqishi  natijasida  sog’lig’i  va  ish  qobiliyatini  yo’qolishi  bilan 
ifodalanadi. 
Muayyan  xavfli  ishlab  chiqarish  omillarning  kelib  chiqishi  texnologik  jarayon,  ishlab 
chiqarishdagi 
muhit va himoya vositalari hamda kishilarni o’z vaqtida tibbiy ko’rikdan o’tishlarini tashkil 
qilinganlik darajasiga bog’liq bo’ladi. 
Ishlab chiqarishda vujudga kelayotgan va kelishi mumkin bo’lgan jarohat, shikastlanish va 
zaharlanishlarni  oldini  olish  tadbirlari  ancha  murakkab  masala  bo’lib,  buni  hal  qilishda 
muhandistexnik, 
tibbiy-gigiyenik, ekologik va boshqa sohadagi mutaxassislar e’tiborini jalb qilinishi kerak 
bo’lgan muammodir. 
Ishlab chiqarish jarayonida kishilarni hayoti va salomatligiga ta’sir etadigan xavfli ishlab 
chiqarish omillarini ba’zan yoki davriy ravishda sodir bo’lish maydoni xavfli doira deb ataladi. 
Xavfli doira mashina va mexanizmning harakatlanuvchi, aylanuvchi qismlarida, yuk yaqinida, 
ko’tarib-tushiradigan  transport  vositalarida  qo’zgatiladigan  yuk  atrofida  paydo  bo’lishi 
mumkin. 
Ishlovchilarning  kiyim  va  sochlarini  uskunalarning  harakatdagi  qismlari  tortib  ketish 
imkoniyatiga 
ega  xavfli  doira  xavf-xatar  tug’diradi.  Juda  ko’p  jarohatlar  ishchilardagi  osilib  yotgan 
kiyimlarni 
qishloq xo’jaligi mashinalarining to’silmagan uzatmalar mexanizmi o’rab ketishi tufayli sodir 
bo’ladi.