Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

Анжир парвонаси авлодларининг ривожланиш муддатлари 
 
Авлодлар 
Ривожланиш муддати (кун) 
Бошланиши 
Тугалланиши 
Тўлиқ 
ривожланиш 
муддати 
Ўртача
( ) 
I 
7.04 - 12.04 
12.05 - 18.05 
36 - 42 
39 
II 
12.05 - 18.05 
14.06 - 18.06 
34 - 38 
36 
III 
14.06 - 18.06 
12.07 - 16.07 
28 - 32 
30 
IV 
12.07 - 16.07 
11.08 - 15.08 
30 - 34 
32 
V 
11.08 - 15.08 
13.09 - 17.09
34 - 38 
36 
VI 
13.09 - 17.09 
18.10 - 22.10 
36 - 40 
38 
Маълумки, Фарғона водийси шароитида анжир(
Ficus carica
L.)нинг асосан ―Сариқ 
анжир‖ ҳамда қисман ―Қора анжир‖ навлари етиштирилади. Водий шароитида Сариқ 
анжирнинг барча ярус барглари ва мевалари парвона қуртлари билан жиддий зарарланади. 
Қора анжир буталарида зарарланиш асосан унинг юқори ярусида кузатилиб, нисбатан паст 
эканлиги билан ажралиб туради.
Анжир буталарининг зарарланиши мавсумлар давомида ўзига хос бўлиб, қуртлар май-
июнь ойлари давомида асосан, анжир новдаларининг юқори яруслари бўйлаб тарқалиб 
озиқланади, ѐз мавсуми ўрталарига келиб новданинг пастки қисмларида кўпроқ тарқалиб 
зарарлайди ва август ойи охирига томон яна юқорилаб боради. Натижада август охири сентябрь 
ойи бошларида анжир баргларининг барча яруслари бўйлаб тўлиқ зарарланиши кузатилади.
Апрелнинг биринчи ўн кунлигидан учинчи ўн кунлиги ўрталарига қадар анжир 
буталарида куртакларнинг ѐзилиши, барг пластинкаларининг шаклланиши кузатилади. Анжир 
парвонасининг 1-авлоди апрель ойининг биринчи ўн кунлигидан май ойининг иккинчи ўн 
кунлиги охирига қадар тўлиқ ривожланади. Биринчи авлоднинг қуртлари асосан ѐш барглар 
билан озиқланиб зарар келтиради. 
Маълумки, анжир бутаси бир йилда уч марта ҳосил беради. Апрель ойининг охиридан май 
ойи охирига қадар мева боғлаш жараѐни кузатилади (1-расм). Ушбу даврда анжир мевалари 
етилмаганлиги сабабли қаттиқ бўлади ва қуртлар билан зарарланмайди. Май ойи учинчи ўн 
кунлигидан июнь ойи охирига қадар биринчи ҳосилнинг етилиши кузатилади. Анжир 
парвонасининг 2, 3- авлодининг ривожланиши ушбу вақтга тўғри келади. Қуртлар асосан анжир 
барглари билан озиқланиб, қисман мевасига ҳам зарар келтиради. Июнь ойи охиридан июлнинг 
учинчи ўн кунлигига қадар иккинчи ҳосилга асос солинади ва ҳосилнинг етилиши сентябрь ойи 
ўрталаригача давом этади. Зараркунанданинг 4, 5- авлодларининг ривожланиши анжир 
бутасининг иккинчи ҳосил даврига тўғри келади. Бу вақтда қуртлар асосан мева билан 
озиқланиб, ҳосилга жиддий зарар келтиради. Сентябрь ойи иккинчи ўн кунлигидан октябрь ойи 
ўрталарига қадар навбатдаги мева боғлаш жараѐни кузатилиб, об-ҳавонинг совиб бориши 
натижасида, кейинчалик бу мевалар етилмасдан нобуд бўлади. 6- авлоднинг оз сондаги 
қуртлари сентябрнинг иккинчи ярмидан октябрь ойи охирига қадар кузги баргларда озиқланади 
ва зарари нисбатан юқори бўлмайди.
x

---

165 

---

166 
Юқоридагилар асосида қуйидагиларни таъкидлаш мақсадга мувофиқ: 
Фарғона водийси шароитида анжир парвонаси бир йилда 5 авлод, об-ҳаво қулай 
келган йилларда эса қисман 6- авлод бериб ривожланади. 
Анжир парвонаси капалаклари апрель ойининг биринчи ўн кунлиги охирида кунлик 
ҳаво ҳарорати ўртача +13-14
0
С ни ташкил этиб, анжир бутаси куртаклари бўртиб, барглар ѐзила 
бошлаган вақтда ғумбаклардан учиб чиқа бошлайди. 
Ёзги авлод парвона тухумларининг ривожланиши 2-4 кунга, баҳорги ва кузги авлодларда 
5-7 кунга тўғри келади.
Парвона қуртлари баҳор мавсумида 12,5-16,5 (14,5) кунда, ѐз мавсумида 7-11,5 (9,2) 
кунда, кузда эса 13-18,5 (15,7) кунда тўлиқ ривожланади. 
Анжир парвонасининг биринчи авлоди 36-42 (39) кунда тўлиқ ривожланади; иккинчи 
авлодда бу кўрсаткич 34-38 (36) кун, учинчи авлодда 28-32 (30) кун, тўртинчи авлодда 30-34 ( 
32) кун, бешинчи авлодда 34-38 (36), олтинчи авлодда 36-40 (38) кунни ташкил этади. 
Анжир парвонасининг биринчи авлод қуртлари асосан анжирнинг ѐш барглари билан, 2, 
3-авлодларнинг қуртлари барглар ва қисман биринчи ҳосил меваси билан, 4, 5- авлодларнинг 
қуртлари асосан анжирнинг иккинчи ҳосил меваси билан озиқланиб зарар келтиради. 
Фарғона водийси шароитида сариқ анжирнинг барча ярус барглари ва мевалари парвона 
қуртлари билан жиддий зарарланади. Қора анжир буталарида зарарланиш асосан унинг юқори 
ярусида кузатилиб, нисбатан паст эканлиги билан ажралиб туради.