Aziz o'quvchi

«Siyovush qissasi”ning asardagi o'rni, g'oyaviy-voqeiy, badiiy-tab'iy, ma'naviy-axloqiy jihatlari.

«Siyovush qissasi» yirik epik polotnoning aynan Eron-Turon do'stligini tarannum etgan qismlaridan

biri hisoblanadi. Siyovush - Eron shohi Kay Kovusning o'g'li. Lekin onasining onasi, ya'ni buvisi turonlik edi. Shunday qilib, Siyovushning onasi turonlik Garsevazning qizidan tug'ilgan qiz edi. Buni shoir ana shu Siyovushning onasi tilidan mana bunday ifodalaydi:

Qiz dediki: «Onam turonlik xotun,

Ota tomonimdan ajdod Faridun.

Sipohdor Garsevaz menga bobodur,

Uning yeri, suvi, joyi a'lodur».

Garsevaz esa Samarqand hukmdori Afrosiyobning ukasi edi. Siz o'qigan qissa matniga ko'ra, Siyovush Eron-Turon urushida Eron tomonidan askarga boshchilik qilib, Balxgal yetib keladi. Afrosiyob esa Jayhun, ya'ni Amudaryoning beri yog'ida lashkar to'plab, jangga hozirlik ko'rib turar edi. Shu orada Afrosiyob qo'rqinchli tush ko'radi. Tushida uning lashkari ko'p ziyon topadi, jumladan, qattiq bo'ron turib, davlati bayrog'ini qulatadi. Ta'birchilar unga bu tushning yomon oqibatlarga ishora ekanini aytishadi. Shundan so'ng Afrosiyob saroy a'yonlari bilan kengashadi. Ularga sulh tuzib, Eron-u Turon o'rtasidagi urushni to'xtatish fikrida ekanini aytadi. Eron pahlavoni Rustamga maktub yuborish, shahzoda Siyovushga sovg'a-salomlar yo'llab, yarashish eshiklarini ochish taklifini o'rtaga qo'yadi. Keltirilgan parcha so'ngidagi mana bu so'zlarni dunyo abad ul­-abad takrorlab yursa ham, kamlik qiladi:

Eron bilan Turon bir edi doim,

Nizo bilmay yashar erdi ko'p qoyim.

...Faridundek oqil bo'lsak, bo'lmasmi,

Jahonni beurush bo'lsak, bo'lmasmi?!

Afv etib, yuz bursak ezgulik tomon,

Urush unutilsa, yo'qolsa yomon.