H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va


I bob.  INVESTITSIYALAR,  ULARNI  TASHKIL  ETISH VA



Download 6,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/158
Sana24.06.2021
Hajmi6,8 Mb.
#100512
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   158
Bog'liq
Investitsiya

I bob.  INVESTITSIYALAR,  ULARNI  TASHKIL  ETISH VA 
MOLIYALASHTIRISHNING IQTISODIY 
AHAMIYATI
1.1.  Investitsiya tushunchasi.
1.2.  Investitsiyalaming iqtisodiy mohiyati va ahamiyati.
1.3. Investitsiyalaming tasniflanishi.
1.4.  Investitsiya faoliyatini amalga oshimvchilar.
1.5.  Investitsiyalaming tijorat banklari kreditidan farqi va xusu­
siyatlari.
1.1.  Investitsiya tushunchasi
Investitsiyalar deganda barcha turdagi mlUiy va intellektual boy­
liklar tushunilib, ular tadbirkorUk faoliyati obyektlariga yo‘naltirUib 
daromad  keltirishi  yoki  biror-bir  ijobiy  samaraga  erishishi  zarur. 
Iqtisodiy kategoriya sifatida investitsiyalar quyidagicha tasniflanishi 
mumkin;
-  birlamchi avaylangan kapitalni ko'paytirish  maqsadida kapi­
talni tadbirkorlik obyektlariga joylashtirish;
- investitsion loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsiya 
faoliyati ishtirokchilari o'rtasida vujudga keladigan iqtisodiy muno­
sabatlar.
Investitsiyalar kapital qo'yilmalar shakhda ham amalga oshirila­
di hamda o'zidagi yangi qurihshlarga, kengaytirishga, rekonstruksiya- 
ga va faoliyat ko'isatayotgan korxonalarni texnik qayta jihozlashga, 
uskimalar,  inventarlar,  loyihaviy  mahsulotlar  sotib  olishga  sarf- 
xarajatlami mujassamlashtiradi.  Iqtisodiy fanlar va amahyot “inves­
titsiya” va “kapital qo'yilma” atamalari bir xil tushuncha emasligi- 
ni, ya’ni sinonim so'zlar emashgini ta’kidlaydi.  Investitsiyalar kapital 
qo'yilmaga nisbatan keng qamrovU va mazmunli tushunchadir.  G'arb 
adabiyotlarida investitsiyalar borasida so'z yuritUganda asosiy e ’tibor 
fond bozoriga qaratiladi, chunki rivojlangan  mamlakatlarda inves­
titsiyalar asosan qimmatli qog'ozlar yordamida amalga oshiriladi.


U.Sharp investitsiyalarga quyidagicha ta’rif beradi:  “Real inves­
titsiyalar  asosan  moddiy  aktivlarga  (yer,  uskunalar,  zavodlar)  qi­
lingan ittvestitsiyalardir.  Moliyaviy investitsiyalar bu -  qog‘ozda bitil- 
gan shartnomalardir.  Bularga oddiy aksiyalar va obligatsiyabr kiradi 
Rivojlanayotgan iqtisodiyotda investitsiyalarrdng  asosiy qismi real 
investitsiyalarga tegishhdir. Rivojlangan iqtisodiyotda esa iavestitsiya- 
laming asosiy qismi moliyaviy investitsiyalash institutlariniag keng 
miqyosda rivojlanishi real investitsiyalaming o‘sish^a sababchi bo‘ladi. 
Investitsiyalaming  bu  ikki  shakli  bk-biri  ЬДап  raqobatlashuvchi 
emas,  balki bir-birini toldiruvchidir”.^
Iqtisodiy fanning turli qismlarida va amaliy faoliyatning turli so­
halarida investitsiya mazmuni o‘ziniQg xususiyatlariga ega.
Makroiqtisodiyotda investitsiyalar ishlab chiqarishda yangi vosi- 
talarga, turarjoylarga investitsiyalar va moddiy zaxiralarining o'sishiga 
qiUnadigan xarajatlardan  tashkil  topadigan yalpi xarajatlarning  bir 
qismi hisoblanadi  Investitsiyalar — joriy davrda iste’mol qihomagan 
va iqtisodiyotda kapital o'sishini ta’minlovchi YAIMning bir qismidir.
Oxirgi yiUar davomida bozor islohotlarining zafarli yurishi nati­
jasida “iavestitsiyalar” atamasi keng qo'Uaniladigan tushunchalar- 
dan biri bo'Hb  qoldi
Har taraflama asoslangan, puxta o'ylangan iavestitsiya qarorlari 
investitsiyalami  moliyalashtirishniag  ishonchli  manbalari  bilan 
chambarchas bog'liqlikda qabul qilish zarur%iai va chet el kapitali­
ni jalb qilishning kengayib borayotganligini hisobga oladigan bo'lsak, 
hozirgi zamon  moliya  nazariyasi nuqtai nazaridan investitsiyalar­
ning  iqtisodiy mazmuni va  mohiyatini ochib berish,  ularning  eng 
muhim sifat tavsiQarini aniqlash g'oyat dolzarb masala hisoblanadi.
Mamlakatimizni istiqlolga erishishi hamda iqtisodiy taraqqiyotda 
bozor iqtisodiyoti yo'lini tanlashi “iavestitsiyalar” tushunchasitiing 
matbuotda, iqtisodiy adabiyotlarda ko'p ma’nolarda ishlatilishiga olib 
keldi  Shuning uchun ham, bugungi kunda “invistitsiyalar” tushun- 
chasining  ma’nosini anglash,  uning  moliiyatini to'g'ri tahlil etish 
alohida  ahamiyatga  ega.  Bozor iqtisodiyotida  “investitsiyalar”  tu­
shunchasi mutlaqo boshqa yangicha ma’nonibildiradi.  “Investitsiya­
lar”  tushunchasini  ma’nosini  anglashdan  awal,  bozor  munosa-

Шарп  У.,  Александер  Г.,  Беюш  Дж.  Инвестиции:  Пер.  с  англ.  -  М.; 
ИНФРА-  М,  1997.  -  7  с.
7


batlari mohiyatini to‘g‘ri tahM etish va bozor iqtisodiyotini chiiqxir 
tushunish muhim  o‘rin tutadi. ^
Jamiyatni rivojlantirish umumiy va alohida xo‘jaIik yurituvchi shaxs­
laming milhy mulk va albatta daromad o‘sishini ta’minlovchi moddiy 
boyiiklami keng ko‘lamda qayta ishlab chiqarishlarga asoslanadi. Ush­
bu 
0
‘sishni ta’minlashda asosiy vositalardan biri — investitsiyani jalb 
qiUsh yoki investitsiyalash jarayonlariva yana investitsiyalami sotish 
bo'yicha amahy harakatlar yig'indilarini  o'z  ichiga  oladigan inves- 
titsiyaviy faoUyatlarini yo'lga qo'yish muhim omil sanaladi.
“Investitsiyalar atamasi lotincha  “invest” so'zidan olingan bo'hb, 
qo'yish ma ’nosini bildiradi.  Uni yanada keng talqin qiladigan bo'lsak, 
sarmoyani kelgusida ko'paytirish maqsadini o'z ichiga oladi.^ Shu 
bHan biiga samioya o'sishi hozirgi kunda bor vositalari iste’mol uchun 
ishlatihnasa investorga tovon to'lash, tavakkal uchun taqdirlash, bu 
jihatlar kelgusida  inflatsiya o'm ini to'ldirish uchim yetarlicha  asos 
bo'Ush  kerak.
O'zbekiston Respublikasining “Investitsiyaviy faoliyat to'g'risi- 
da”gi qonunmmg 2-nioddasiga muvofiq, investitsiyalar iqtisodiy va 
boshqa laoliyat obyektlariga qo'yiladigan material va nomaterial faro- 
vonlik ularga bo'lgan huquq bo'lib xizmat qiladi.  Ba’zi bir tadbirko­
rlar investitsiyalar  hisobiga  do'kon yoki korxona  sotib  olishni  na­
zarda tutadilar, boshqa birlari esa jihozlarni yoki uzluksiz liniyalami 
sotib olishni,  qolgan yana biri aksiyalar paketini yoki qimmatbaho 
qog'ozlami sotib olishni, boshqalari esa, ta’lim darajasi va madaniy 
sharoitlarini rivojlantirishni, beshinchilari kitoblar, tangalar marka- 
lami sotib olishni nazarda tutadilar.
Shu o'rinda  alohida ta ’kidlash joizki,  investitsiyalarning hara- 
katidan kehb chiqib, zamon va makonning almashtirilishi va o'zga 
iqtisodiyotga kirib borishi namoyon bo'ladi  Investitsiyalaming turli 
shakllarda o'zga iqtisodiyotlarga kirib borislii yangidan investitsiya 
faoliyatini yo'lga qo'yishda, ularning turi va shakUaridan qat’iy na­
zar,  yangidan  safarbar  etilishini va  bog'lanishini bildiradi.  Milliy 
iqtisodiyot  chetdan qo'yilma  sifatida  chet  el kapitalini uning turU 
shakllarida (pul, tovar, mulkiy huquq, inteUektual mulk va boshqalar) 
qabul qilishi mumkin.
‘ G‘ozibekov D. G‘. InvesUtsiyahmimoliyalashtirish masalalari. -Т.: Moliya, 2003. 
^ G'ozibekov D. G‘. InvestitsiyalamimoliyaLishtirish masalalari. -Т.: Moliya, 2003.



Download 6,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish