Guruh talabasi ning

O‘SIMLIKLARNING KASALLIKLARGA CHIDAMLILIGI



Reja:

1.O’SIMLIKDA UCHROVCHI KASALLIKLAR.

2.KASALLIKLARNING O’SIMLIKLARGA TA’SIRI.

3.O’SIMLIK KASALLIKLARIGA QARSHI KURASHISH CHORASI.

Fanga ma’lum bo‘lgan 286000 turdagi yopiq urug‘li o‘simliklarning 1500 turi qishloq xo‘jalik ekinlari sifatida o‘stiriladi. Respublikamizda esa 400 turdagi madaniy o‘simliklar yetishtiriladi. Insoniyat tamonidan bu o‘simliklar bir-biri bilan chatishtirib, qimmatli madaniy navlar keltirib chiqarilgan. Jumladan, bug‘doyning 3000, kartoshkaning 2000, atirgulning 5000, uzumning 5000 navlari yaratilgan. O‘simliklarning kasallik va hasharotlarga chidamlilik seleksiyasi eng murakkab ilmiy masala hisoblanadi. Inson qishloq xo‘jalik ekinlarining navlarini yaratish jarayonida o‘simlik evolutsiyasini hasharot va kasallik qo‘zg‘atuvchisining seleksiyasi jarayoni bilan bog‘lab olib borishi zarur. Ya’ni seleksioner olimlar  fitopatologlar, entomologlar bilan hamkorlikda ish olib borishi zarur. Yaratiladigan yangi navlarni kasallikka va hasharotlarga chidamlilik darajasiga qarab 3 guruhga bo‘lish mumkin. 1. O‘simlikning kasallikka chidamlili — ya’ni, parazitlarning rivojlanishini to‘xtatish xususiyati. Bunda parazit rivojlanishi sekinlashishi, hayot jarayoni to‘xtashi yoki ular sonining ma’lum miqdorga pasayishi nazarda tutiladi. Bunda o‘simlikning immunitet xususiyati asosiy rol o‘ynadi. 2. Parazitga bardoshli kasallik qo‘zg‘atuvchi o‘simlikda normal rivojlansa-da, o‘simlik qoniqarli miqdorda hosil beradi. 3. Parazitdan chetlab o‘tish. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi va o‘simlikning rivojlanish fazalaridagi har xil muddatning vujudga kelishi. Ko‘pchilik o‘simliklar qisqa muddat ichida pishib yetilganligidan kasallik yoki hasharotlar rivojlanib ulgurmaydi. Masalan ko’pgina g’alla ekinlari zang zamburug‘idan shunday qilib saqlanib qoladi. Kartoshkaning erta ekiladigan navlarini yetishtirish fitoftoraning tarqalishiga imkon bermaydi. Yuksak o‘simliklarning kasalliklarga chidamliligi gen vositasida nazorat qilinadi. Biffen (1905) tomonidan bug‘doyning zang zamburug‘iga chidamliligi Mendel qonuniga amal qiladi deb ko‘rsatilgan. Haqiqatan ham har qanday o‘simlik navi yaratilishida fitopatologlar va genetiklar hamkorligi muhim

ahamiyatga ega. Har qanday o‘simlikning kasalliklarga chidamliligi bir necha genlar asosida amalga oshadi. Ko‘p genga ega bo‘lgan o‘simliklarda ko‘p kasalliklarga chidamlilik hosil bo‘ladi. Bunda kasallik qo‘zg‘atuvchilarininng fiziologik rassalari  asosiy rol o‘ynaydi. Har bir rassa mustaqil parazit hisoblanib, o‘simlikning unga ma’lum bir chidamlilik fiziologik yoki biokimyoviy xususiyatlari paydo bo‘ladi. Masalan, g‘o‘zaning vilt kasalligiga