“Grafitli konlar minerallarining boyitiluvchanligini ilmiy asoslash”


 Grafitli rudalarning xususiyatlari



Download 1,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/35
Sana23.07.2022
Hajmi1,73 Mb.
#844220
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   35
Bog'liq
oxirgi variant

1.3. Grafitli rudalarning xususiyatlari 


21
Grafit rudalari uning kristallanish hajmiga qarab, yonbag’ir ( kattaligi 0.2mm dan 
ortiq), zich-kristall (0,1mm dan kam ) va kriptokristall (0,001mm dan kam) ga 
bo’linadi.
Eng qimmatbaho rudalar tarkibida yonbag’ir grafit bor. Bunday grafit konlari 
(Ukraina, Ural, uzoq Sharq) rudalari tarkibida 5-6% grafit bor.
Zich kristalli grafit rudalar uchun (masalan, Sharqiy Sibirda) 60-70% yoki undan 
yuqori miqdorga ega bo’lgan yuqori tarkib xarakterlidir.
Kriptokristall grafitni o’z ichiga olgan rudalar (masalan, Turuxansk konlarida) 
kam qimmatli bo’lib, odatda 70-80% dan kam bo’lmagan yuqori grafit tarkibida 
rivojlangan.
Ularning xossalarida turli konlardagi grafit rudalari, hatto yuqoridagi turlarning bir 
xillariga mansub bo’lgan hollarda ham sezilarli darajada farq qiladi. Xususiyatlarning 
farqi grafit kristallarining o’lchamiga va grafitning boshqa strukturaviy navlarining 
mavjudligiga bog’liq.
Sanoatda sun’iy (koks, portlash o’chog’I, retort) grafit tobora ko’proq ishlatiladi, 
maxsus antrasitdan olingan, neft koksi, shuningdek, portlash o’chog’I chiqindilaridan 
tayyorlanadi. Skalyar grafitlar kristallarning diametri bo’yicha dag’al shkalali (0,1-X,0 
mm) va mayda shkalali (0,001-0,1mm) larga bo’linadi. Litokristall g’adir-budur 
grafitda kristallarning o’lchami mayda mayda donali grafitda bir xil bo’ladi, lekin ular 
yo’naltirilmaydi, bu esa agregatni ajratish va deformatsiya vaqtida qaytarishni 
qiyinlashtiradi. [38]
Kriptokristall (amorf) grafitdagi don o’lchami 0,001mm dan kam. Sun’iy grafit 
sifati taxminan flake va zich kristallga mos keladi, bu kata tozalik va kamroq 
kristallanish bilan farq qiladi. Grafitning ajratilgan tabiiy navlari butunlay toza emas; 
ular tarkibida sun’iy yo’ldosh minerallari, gazlar shuningdek, grafitga aylantirilmagan 
uglerod mavjud.
Grafit rudalari grafitning strukturaviy navlari bo’yicha tasniflanadi. Rudalarning 
uch turi mavjud bo’lib, ularning har biri sanoat konlarining maxsus turiga to’g’ri keladi; 
yondosh grafit rudalari, zich kristalli grafit, metamorflashgan ko’mirlar(kriptokristall 
grafit).


22
Metamorfik yotqiziqlar 
dastlab organic moddalarni o’z ichiga olgan chuqur 
metamorfik cho’kindi jinslar bilan hosil bo’ladi. Bu moddalar grafitga kristallanadigan 
uglerod manbayi bo’lib xizmatqiladi. [39] 
Grafitli gneisses va slanes qatlamli va lentasimon rudali jismlarni hosil qiladi. 
Grafit bu yerda slyuda plastinkalari bilan ingichkalashib interferensiyalangan lupalarda 
topiladi. Ikkilamchi o’zgarishlar natijasida grafit po’sti kalsit va kaolinit bilan o’sadi. 
Grafit rudasi tarkibida 2,5 dan 17% gacha bo’ladi.
Keng ko’lamli grafitning yuqori texnik qiymati, nisbatan oson chiqarish, 
konlarning kata-kichikligi, keng ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va kuchli qayta 
ishlash zavodlarini qurish uchun bu konlarni kristalli grafitning asosiy sanoat manbayi 
qalib qo’ydi. Eng yirik konlari Bavariya (Passay), Zavalevsk, Petrovskiy, Starokrymsk 
(Ukraina), Soyuz, Tamchinsk (Amur viloyati), Taiginsk, Murzinsk (Ural) va 
Malokhinganskda bor. 
Kontakt-metasomatik 
yotqiziqlar 
chuqur 
jinslarning 
infruziyalari 
bilan 
ohaktoshlarning kontakt zonalari bilan chegaralanadi. Bu yerdagi ohaktoshlar grafit 
skarnlarga aylanadi. Katta masshtabli grafit skarnlar orasida tartibsiz tomirlarni hosil 
qiladi, ularda odatda, 2 dan 10% gacha miqdorda, undan ko’p yoki kam, yoki bir xil 
tarqaladi. Konlarning hajmi 120 m uzunlikka va 12 m sig’imga egaligi bilan ahamiyatli 
bo’lishi mumkin. Nisbatan katta zaxiralar, shuningdek grafitning yuqori texnik sifati 
ushbu turdagi konlarni sanoat rivojlanishining muhim obyektiga aylantiradi. Afsuski, 
ular tabiatda kam va faqat Kanadada bor.
So’nggi paytlarda kristalli ohaktosh konlari amaliy ahamiyatga ega bo’ldi, har 
qaysi grafitda bu juda katta tarozi shaklida bo’ladi. Uzunligi 20mm va kengligi 5mm 
gacha bo’lgan bunday tarozilar roentgen optikasida va yarimo’tkazgichli asboblar 
uchun ishlatiladi, garchi ular bitta kristallar bo’lmasa ham (Kareliya, Ukraina, 
Transbaikaliya konlari).
Pegmatitlar va sileksitlar
 
oz grafitni o’z ichiga oladi, ular odatda uncha kata 
bo’lmagan va sanoat ahamiyatiga ega emas, garchi ularning ayrimlari Kanadada ishlab 
chiqilgan bo’lsa ham. 
 
Zich-kristall 
grafit ikki genetik tipdagi konlarda hosil bo’ladi” a) magmatik, b) 
pnevmatolitik.


23
Magmatic konlar 
chuqur, tomir va effuziv magmatik jinslar bilan chegaralangan 
bo’lib, ularda grafit novda, uya va tomir shaklida akkumuyratsiya qiladi yoki sochilgan 
shaklda bo’ladi. Ushbu turdagi grafit konlari magmaning gazsimon tarkibiy qismlaridan 
kristallanish mahsulidir. Ko’picha bu konlarning rudalari 60-85% gacha garfit tarkibga 
ega. Bu turdagi konlarning solishtirma noyobligi va ularning kichikligi nisbatan kichik 
sanoat qiymatini belgilaydi. Ularning bir vakili Botogolskiy (Aliberovskiy) maydoni. 
[40]
 
Zich-kristalli 
grafitning pnevmolitik konlari asosan gneissalar orasida topilgan. 
Grafit rudasi tanachalari ularda tipik tomirlar shakliga ega bo’lib, ular grafit va uning 
minerallari bilan ochiq yoriqlarni to’ldirish natijasida hosil bo’ladi, bu yoriqlardan 
kirgan gazsimon emansiyalardan kristallanadi. Klassik va shu bilan birga yagona tipik 
pnevmolitik konlar 100 yildab ortiq vaqt mobaynida ishlab chiqilgan Seylonning eng 
yirik konlaridir.
Metamorfozlangan ko’mirlar
antrasitdan metamorfizmga (metamorfozlovchi 
moddalarning tabiati va ularning ta’sir darajasi) qarab tipik kriptokristall grafitga 
o’zgaradi. Metamorfizm darajasi past bo’lgan grafit va antrasit ba’zan bir vaqtda bir xil 
konda (masalan, Janubiy Uraldagi Poltava va Breden konlarida) bo’ladi.

Download 1,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish