Gidromeliorativ qurilista tiykargi jumis turleri 2 Qurilis jumsilarin sholkemlestiriwdin tiykarlari

Qurılıs ónimleri hámde qurılıs-montaj jumıslarınıń túrleri. Gidromeliorativ qurılıslarda tiykarġı jumıs túrleri; topıraq, beton hám temir-beton, montaj, gidroqorġanıw, qazıq qaġıw, tas, agash, mádeniy-texnik hám júk tasıw jumıslarınan ibarat. Suw xojalıġında topıraq hám betn jumısları kóp orınlanadı. Gidromeliorativ qurılısta topıraq jumısları onıń 60-90 % in quraydı. Dáryalarda qurılatuġın gidrotexnik qurılmalarında temir-beton jumısları qurılıstıń ulıwma kórsetkishiniń 60-80 % in iyeleydi. Suw xojalıġı qurılıs obyektlerindegi ózine tán sharayatlar ayırım jaġdaylarda jumıslardı orınlawda júdá quramalı jumıslardı orınlawdı talap etedi. Máselen: qolaysız topıraq sharayatında isshi kúshi hám mexanizmlerden bir tegis paydalanıw maqsetinde jıl boyınsha jumıslardı shólkemlestiriw ushın qıs máwsiminde de jumıslardı dawam etiwge tuwrı keledi. Bunıń ushın da arnawlı usıl, mashina hám mexanizmlerdi qollanıwġa tuwrı keledi.

Qurılıs jumısları tomendegilerdi talap qıladı. Pul-qarjılari, isshi kúshi, qurılıs quralları, qurılıs mashina hám mexanizmleri. Pul qarjılari qurılıs ushın zárúr qarjılardıń ulıwma ólshemin kórsetedi. Olar isshiler miynetine, qurılıs qurallarına, qurılıs mashinaların hám mexanizmlerin isletiwge tólew ushın ajıratıladı. Bunnan tıskarı pul qarjılarin shólkemlestiriw, basqarıw hám qurılıstı júrgiziw menen baylanıslı bolġan qarjılarġa jumsaladı. Bul qarjılar muġdarı normativ xújjetler tiykarında anıqlanadı.

Qurılısta texnik normalaw islep shıġarıw, shólkemlestiriw hám rejelestiriw, sonday-aq zárúr qurılmalar menen támiyinlewdegi máselelerdi sheshiwde zárúr boladı. Texnik normalaw, sonday-aq qurılısta isshiler miynetin shólkemlestiriw, esapqa alıw hám haqı tólewde tiykar boladı.

Norma dep, birlik jumıs kólemi yaki birlik tayar ónimdi orınlaw ushın zárúr bolġan waqıt yaki qurılmalar muġdarı túsiniledi. Qurılısta texnik normalawdıń tómendegi túrleri qollanıladı; Waqıt, mashina waqtı, islep shıġarıw, ónimdarlıq, materiallar sarpı, yarım tayar ónimler, energiya, suw, puw, qısılġan hawa hám basqalar.

Waqıt norması – sáykes razryadtaġı barlıq isshiler tárepinen birlik ólsheminde, sapalı ónim yaki jumıs kólemin islep shıġarıw ushın sarplanġan waqıt norması, smena yaki saatlarda ónim birligine salıstırġanda anıqlanadı. Islep shıġarıw norması – sáykes razryadtaġı isshiniń waqıt birliginde orınlaw ushın zárúr bolġan jumıs kólemi. Ónimdarlıq norması – mashina hám mexanizm járdeminde waqıt birliginde orınlaw ushın zárúr bolġan jumıs kólemi.

Islep shıġarıw norması hám waqıt norması ortasında teskeri qatnastaġı baylanıslılıq bar;

Islep shıġarıw norması – 1/waqıt norması.

Qurılısta qollanılatuġın tiykarġı normativ xújjetler hám norma, qurılıs normaları hám qaġıydaları «Shaharsozlik me’yor va qoidalari (ShMQ)» smeta normaları 4 – bólimnen;

ShMQ 4.02.01-04 1-bólim. Topıraq jumısları;

ShMQ 4.02.36-04.36-bólim. Gidrotexnik qurılmalardıń topıraq konstrukciyası;

ShMQ 4.02.37-04.37-bólim. Gidrotexnik qurılmalardıń beton hám temir beton konstrukciyaları.

Smeta normaları kestelerge bólingen, hár bir keste qaġıydaġa qarap bir jumıs túrine, bir neshshe normalardan ibarat boladı.

Miynetti shólkemlestiriw degende islep shıġarıwda isshi hám mashinalardı orınlarġa qoyıw hámde olardan paydalanıw boyınsha ilajlar sisteması túsiniledi. Jer jumıslarında miynetti shólkemlestiriwdiń tiykarġı forması brigadalar esaplanadı. Olardıń qánigelestirilgen hám kompleks túrleri boladı. Qánigelestirilgen brigadalarda bir yaki bir neshshe túrdegi mashinalar boladı. Kompleks brigadalarda hár túrli mashinalar boladı, olar qurılıstaġı barlıq jumıslar kompleksin orınlaydı.

Is ónimdarlıġı jumıs ornınıń qansha tuwrı shólkemlestirilgenligine, yaġnıy mashinalardıń jaylasıwına, jumıs ornınıń óz waqtında tayarlanıwına hám taġı basqalarġa baylanıslı boladı.

Suw xojalıġı qurılıs karxanalarında miynetti ilimiy shólkemlestiriwdi reje tiykarında alıp baradı. Qurılıs processlerin sáykes qánigelikke iye bolġan isshi-qurılısshılar orınlaydı. Qurıwshı-isshiler kásibi boyınsha qániygelestirilgen tárizde bólinedi hám olarġa 6 kásip razryadı belgilengen; 1 – Ápiwayı miynet kónlikpelerin talap qılıwshı, 2 – Ápiwayı kónlikpe hám bilimlerdi talap qılıwshı, 3 – Ápiwayı jumıslar, 4 – Ortasha quramalılıqtaġı jumıslar, 5 – Quramalı jumıslar, 6 – Óz aldına quramalı jumıslar.

Qurılısta montaj jumısların orınlaw ushın isshiler túrli islep shıġarıw birliklerine birigedi; isshi zvenolar, brigadalar. Isshi zveno óz aldına yaki ápiwayı jumıs procesin orınlaw ushın bánt bolġan tiykarġı eń kishi islep shıġarıw birligi. Zveno ádette 2-7 adam birdey kásiptegi, biraq túrli razryadtaġı isshilerden ibarat boladı hám arnawlı birlik esaplanadı. Isshi brigada - bir neshe zvenolardı birlestirilgen hám qánigelestirilgen yaki kompleks bolıwı múmkin. Brigada quramı qánigelestirilgen brigadalar ushın 7-25 adamġa shekem hám kompleks ushın 40 adamga shekem isshilerden ibarat boladı.

Islep shıġarıw tapsırmaları (naryad) birdey nusqada qılıp tayarlanıp aldınnan beriledi. Ulıwma muġdardaġı is haqı brigada aġzaları ortasında islegen waqtına qarap, razryadın esapqa alġan halda bólinedi.

Qurılısta isshiler miynetine haqı tólew. Is haqı boyınsha barlıq esaplawlar qurılısta tarif túrine qarap ámelge asırıladı. Aylıq is haqı muġdarı barlıq razryadlar ushın 0 razryad ushın belgilengen aylıqtıń tiyisli tarif koefficientine kóbeytirilip beriledi (1996 jıl 18-marttagı Ministrler Kabinetiniń 103-sanlı qararı).

Qurılısta miynetke haqı tólewdiń yeki túrli usılı bar; islengen jumıs kólemine qarap hám waqıt boyınsha ámelge asırıladı. Islengen jumıs kólemine qarap aylıq is haqı orınlanġan jumıs kólemine sáykes ráwishte bahalar boyınsha esaplanadı. Waqıt boyınsha tólewinde is haqı kúnlik yaki aylıq belgilengen hakı boyınsha islegen waqtına sáykes ráwishte esaplanadı. Baha (is haqı) dep isshilerge birlik jumıs kólemindegi sapalı orınlanġan jumıs ushın olarġa tólengen aylıqqa aytıladı.

Qurılıs ónimleri degende, qurılġan hám paydalanıw ushın tayar karxanalar, binalar hám qurılmalar túsiniledi. Qurılıs ónimlerine gidromeliorativ tarmaqlar hám olardaġı gidrotexnikalıq qurılmalar, sanaattıń túrli tarmaqlarındaġı karxanalar, energetika obyektleri hám basqa kóplep obyektler kiredi.

Qurılıs óńimleri qurılıs-montaj jumısların ámelge asırıw nátiyjesi. Qurılıstıń ózine tán qásieti sonnan ibarat, onıń ónimleri bina hám qurılmalar pútin islep shıġarıw procesinde háreketsiz qaladı hám onnan islep shıġarıw ornınıń ózinde paydalanıladı. Usı tárepten qurılıs islep shıġarıw statsionar texnologiyalıq tásir kórsetiw postları hám orınnan-orınġa kóshiwshi ónimlerden, konveyerli sanaat islep shıġarıwdan pútinley parıq qıladı. Qurılıstıń jáne bir tárepi sonnan ibarat, onıń ónimleri uzaq xızmet múddetine iye boladı.

Qurılıs maydanshasında obyektti qurıwdan aldın, ádette, qurılıstıń islep shıġarıw bazası jaratıladı.

Qurılıs jumısları islew beriletuġın materiallardıń túrlerine hám qurılmalardıń konstruktiv elementlerine qarap parıqlanadı. Birinshi belgige qarap topıraq jumısları, beton jumısları, tas, gerbish óriw jumısları hám basqada usıġan uqsas jumıslar; ekinshi belgige qarap – tóbesin bastırıw, qorġaw jumısları h.t.b.

Montaj jumısları degende qurılıs konstrukciyalarınıń element-lerin, truba jollarınıń detalların, texnologiyalıq qurılmalardıń detalları hám bólimlerin, sanitariya-texnika sistemaların elektro-texnika kurilmaların joybarda belgilengen jaġdayda ornatıw hám bir pútinge birlestiriw boyınsha islep shıġarıw operaciyalarınıń kompleksi túsiniledi.

Texnologiyalıq, sanitariya-texnika hám elektrotexnika qurıl-maların montaj qılıw, gidroizolyaciya jumısları, filtraciyaġa qarsı qurılmalardı ornatıw hám basqa ayırım jumıslar arnawlı túrdegi jumıslar qatarına kiredi hám olardı, ádette, qániygelestirilgen shólkemler tárepinen orınlanadı.

Obyekt qurılısı joybar boyınsha ámelge asırıladı. Bul joybarda tómendegiler belgilenedi: obekttiń ekspluataciyalıq hám texnologiyalıq klassifikaciyası; binalar, qurılmalar hám olardıń elementleri formaları hám ólshemleri; binalar, qurılmalar hám olardıń elementleri qurılatuġın materiallar hám detallar; zárúr texnologiyalıq qurılmalar; qurılıs hám montaj jumısların ámelge asırıw usılları hámde qurılıstı shólkemlestiriw usılları. Joybar quramında smeta esaplanadı. Bul smetada miynet, materiallar, ásbap-úskeneler, elektroenergiya, qurılıs mashinaları jumısı menen baylanıslı barlıq qarjılar hámde ústeme qarjılardı esapqa alġan jaġdayda qurılıstıń ulıwma kórsetkishi yaki qurılıs ónimleriniń kórsetkishi anıqlanadı.