G /. Shaxmurova., I. T. Azimov u e. Raxmatov s. Axasanova., В I. Azimov

Mavzu matnidagi xatolarni topish bo‘yicha mashqlar
O 'sm irlarda boshqalam i xatosi topish ju d a katta xursandchilikni keltirib 
chiqaradi. Наг doim o'zini boshqalardan aqlliroq ekanligini sezish o 'z ig a xos xis- 
siyotlarga sabab bo'ladi. Ayniqsa biror bir nashr etilgan kitoblam ing betlaridagi 
xatolikni topish. Inson tabiatidagi bu xususiyatni o ‘q uv jarayonida foydalanish 
samarali natija beradi.
Beshinchi sin f o'quvchilari uchun o'sim liklam ing hayotiy shakllari bo'yicha 
matn tuzib ular ichiga n o to 'g 'ri javoblam i q o 'sh ib xatolikni topish tavsiya etilishi 
mumkin. Misol uchun: butalar bo'yicha quyidagi matnni tavsiya etib uni xatosini 
topishni o ‘quvchilarga topshiriladi. B utalar - poyasi yog'lashgan, bo‘yi 2-3 metr- 
dan oshmaydigan bitta yoki bir necha poya hosil qiladigan sershox o ‘simlik. 
Butalarga tog‘lar yonbag’rida keng tarqalgan irg‘^ , singirtak, arc ha, na‘matak, 
shuvoq, zirk, bodomcha, uchqat, madaniy o ‘sim liklardan anor, limon, qoraqat, 
gulsapsar kabilam i misol qilish mumkin. M atnda qanday xatolik mavjud? Bu 
tipdagi m ashqlam i bajarish shu tom ondan muhimki bun day m ashqlar turli xil 
matnlardagi xatoliklam i topish imkonini beradi.
Botanikani o £qitishda foydalaniladigan m asala va m ashqlar mazmuni
Botanika fanidan m asala va m ashqlar
Botanikani o ‘qitishda foydalaniladigan masalalami mazmun jihatdan quyidagi 
xillarga ajratish mumkin
o ‘sim liklam ing vegetativ va generativ organlariga oid m asala va mashqlardan 
foydalanish o ‘quvchilarning olgan bilimlarini m ustahkam -lashga qaratilgan;
vegetativ va generativ organlar bo'yicha m asala va mashqlardan foydalanish 
orqali o ‘quvchilam ing ijodiy izlanishga oid ko'nikm alarini shakllan-tiradigan;
o'sim liklar sistematikasi bo'yicha ilmiy dunyoqarashni kengaytirishga oid 
masalalar;
o'sim liklar m uhofazasiga oid m asalalardan foydalanish orqali, o'sim liklar 
ekologiyasi va m uhofazasiga oid bilimlami kengaytirish;
O 'zbekiston “Qizil kitobi”ga kiritilgan o'sim liklar botanikasi va tarqalishi 
haqidagi 
bilim lam i 
kengaytirishga qaratilgan masalalar.
7

---

Botanika kursining samarali o'zlashtirilishi m aqsadida umumiy o ‘i
1
a 
ta ’lim m aktablarining 5 - 9 sin f o'quvchilari, akademik litsey kasb hunar 
o'quvchilari dasturga b o g 'liq holda, izchil ravishda biologik m asalalar jumladan, 
biologik bilim lam i ishlab chiqarishga tatbiq etish mazmunidagi m asalalar yechish 
kerak.
D astur mavzularini to'ldirish m aqsadida quyidagi m asalalam i yechishga 
e’tibor berishni talab etadi: l- o ‘sim liklar olami botanikasini o'rganishga oid, 2- 
hayvonot olam ining o'rganishga oid, 3- o'sim lik va hayvonot olam ining tabiat va 
inson hayotidagi ahamiyatini ochib beradigan bilimlami kengaytirishga oid, 4 - 
organlar sistem asini tuzilishi - fiziologiyasini yoritishga oid, tirik organizmlam ing 
o czaro bog‘liq!igi, biotik va abiotik ham da antropogen omillam i organizmlarga 
ko'rsatadigan ta ’sirlarini yoritishga qaratilgan.
5-sinf o'quvchilari botanikadan 1-gulli o'sim liklar bilan um um iy tanishishga 
oid, 2-gulIi o‘sim liklam ing hayotiy shakllarini o'rganishga, 3-o‘sim liklam ing 
hujayraviy tuzilishi va to'qim alarga xos tushunchalam i o'zlashtirishga, 4-vegetativ 
organ lar—ildiz, poya, barglam ing tuzilishi, aham iyati, funksiyasini yoritishga, 5- 
o'sim liklam ing vegetativ ko'payishini ta sa w u r etishga oid masala v a m ashqlar 
ishlashlari lozim.
6-sinfda o'quvchilar 1-generativ organlarning tuzilishi, qismlari, chang- 
lanish, urug'lanish, m evalarning hosil bo'lishi, turlari, tarqalishiga oid, 2-bota- 
nikada berilgan bakteriyalar, zam burug'lar, lishayniklar Botanikasiga oid bilimlami 
chuqurlashtirishga imkon beradigan masalalar, 3- o'sim liklam ing asosiy bo'lim lari 
suv o ‘tlari, yo‘sinlar, qirqbolg ‘imlar, qirqquloqlam i o ‘ziga x o s tomonlarini 
yoritadigan, 4-gulli o'sim liklar sinfi b ir urug‘ pallali va ikki urugc pallali 
o'sim liklam ing oilalari bo'yicha o'zlashtirgan bilim larini kengaytirishga qaratilgan,
5-o'sim liklar muhozasiga oid m asalaryechishi.
7-sinfda o'quvchilar 1-hayvonot olam ining tuzilishi ta sa w u r qilishga oid 
masalalar, 2-hayvonlaming tabiatdagi va inson hayyotidagi ahamiyatini yoritib 
beradigan, 3-hayvonlam ing har bir tiplari haqidagi bilim lam ii chuqurlashtirishga 
imkon beradigan, 4-hayvonlar m uhofazasiga oid tushunchalmi rivojlantirishga 
imkon beradigan.
8-sinfda Odam va uning salomatlfgi kursidan o ‘zlashtirigan bilimlami 
mustahkam lashga qaratilgan 1 -organlar sistem asini b ir biridan farqlash imkonini 
beradigan, 2-ayrim organlarning kimyoviy tarkibi haqidagi bilimlami rivojlantirish 
imkonini beradigan, 3 -organlar faoliyati bilan bilan bog'liq bo'lgan masalalar, 4- 
organlar sistem asini nerv va gumoral bilan boshqarilishini bilishga oid masalarlar 
yechishi.
9-sinfda o'quvchilar 1-organik olam ning xilm a xilligini, 2-organizmlaming 
hujayraviy tuzilishi, organoidlar tuzilishi va funksiyasiga oid, 3-hujayraning 
kimyoviy tarkibi, oqsil, uglevod, lipid, nuklein kislotalarga oid, 4-hujayrada 
boradigan moddalar almashiniuvi energetik va plastik alm ashinuv y a ’ni oqsillar 
biosintezi, 
genetik 
kod, 
nuklein kislotalar, komplementarlik prinsipigaga
8