|
Kondensatorlarning qo‘llanilishi.
Kondensatorlarning vazifasi quyidagi tajriba yordamida tushuntirilsa, kondensatorning vazifasini o‘quvchilar bir umrga eslab qoladi:
Ajratuvchi sifatida.
( Kondensator o‘zgarmas tok manbayiga ulansa (1-sxema), lampochka yonmaydi. Kondensator o‘zgaruvchan tokka ulansa lampochka yonadi (2-sxema).
Buni quyidagi sxemani ulab tajribada ishonch hosil qilinad)
Lampochka yonmaydi. Lampochka yonadi.
 ~ 4,5V 
2. Filtr sifatida. Laboratoriya xonasidagi PHY (31) – yarim o‘tkazgichlarning xossalarini o‘rganish
uchun laboratoriya to‘plamidagi ko‘priksimon to‘g‘irlagichni o‘zgaruvchan 4,5V li
manbaga ulab, uning cniqishiga reostat orqali radiokarnay ulaganda radiokarnayda shovqin eshitiladi. To‘g‘irlagich chiqishiga 1000 ÷ 2000 μF li kondensator quyidagi sxemadagidek parallel ulanganda radiokarnaydagi shovqin yo‘qoladi. Buning sababi o‘quvchilarga tushuntiriladi.
O‘quvchilarning yangi mavzu bo‘yicha olgan bilmlarini quyidagicha amaliy
mashg‘ulot o‘tkazib, mustahkamlanadi.
1 – amaliy ish.
Sinf 3 guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh - ,, Doira”
Ikkinchi guruh - ,,To’rtburchak”
Uchinchi guruh - ,,Uchburchak”
O‘qituvchi: Matematika darsida o‘tilgan uchburchak, aylana, to‘rtburchak yuzasini hisoblash formulalarini takrorlaydi va matematika darsi bilan fizikani bir biriga bog‘laydi.
,,Doira” guruhiga fizika xonasidagi namoyish kondensatori, ,,To‘rtburchak” guruhiga temir tunkadan 24,5 x 24,5 sm o‘lchamda qo‘lda yasalgan to‘rtburchak kondensator, ,,Uchburchak” guruhiga asosi 34,5 sm, balandligi 34,5 sm bo‘lgan o‘lchamdagi temir tunkadan qo‘lda yasalgan uchburchak kondensator tarqatiladi va har bir guruhga o‘z kondensatorining yuzasini o‘lchash orqali hisoblab, d = 2 mm bo‘lgan hol uchun sig‘imni hisoblash topshiriladi. Olingan natijalar kompyuterdagi yoki sinf taxtasidagi quyidagicha jadvalga yozib boriladi.
Taxminan quyidagi natijalarga ega bo‘lamiz.
Guruh nomi
|
Kondensator yuzasi, m2
|
Kondensator orasi,
d, m
|
ε
|
Kondensator sig‘imi, pF
|
,,Doira”
|
0,03
|
0,002
|
1
|
139
|
,,To‘rtburchak”
|
0,06
|
0,002
|
1
|
276
|
,,Uchburchak”
|
0,09
|
0,002
|
1
|
398
|
Xulosa:
Demak, kondensator yuzasi ortishi bilan elektr sig‘imi ortar ekan, va aksincha, ya’ni:
C ~ S
2 – amaliy ish.
Guruhlar yuqoridagi hisoblash ishlarini kondensatorlarning orasi 4 sm bo‘lgan hol uchun ham hisoblashadi.
Gruh nomi
|
Kondensator yuzasi,m2
|
Kondensator orasi, d, m
|
ε
|
Kondensator sig‘imi, pF
|
Doira
|
0,06
|
0,002
|
1
|
276
|
To‘rtburchak
|
0,06
|
0,004
|
1
|
133
|
Uchburchak
|
0,06
|
0,006
|
1
|
88
|
Xulosa:
Demak, kondensator orasidagi masofa ortishi bilan sig’im kamayar ekan, va aksincha, ya’ni: C ~
1 va 2 amaliy ish uchun umumiy xulosa qilinadi:
Amaliy ishlardan ko‘rdikki, kondensatorlar yuzasi ortishi bilan ularning elektr sig‘imi ortib, ularning
orasidagi masofaning ortishi bilan elektr sig‘imi kamayar ekan va aksincha.
3 – amaliy ish.
1 – ish.
A) Guruhlarga korton qutiga solingan turli xil kondensatorlardan ikkita – uchtadan tanlab olishga guruh sardorlariga taklif qilinadi. Tanlab olingan kondensatorlarni ketma – ket ulaganda sig‘imi qanday bo‘lishini hisoblash topshiriladi. ( Bunda guruhlar kondensatorlarning korpusidagi yozuvlardan foydalanishi shart)
B) Kondensatorlarni ,,Doira” guruhi ketma ket ulangan, ,,To‘rtburchak” guruhi parallel ulangan ,, Uchburchak” guruhi aralash ulangan hol uchun umumiy sig‘imni hisoblash topshiriladi.
V. Yangi mavzuni mustahkamlash va bo‘shliqlarni aniqlab to‘ldirish uchun test.
Test kompyuterga yozilgan bo‘lib, ekranga proyektor orqali proyeksiyalanadi. Bunda 2 ta variant ham ekranga sig‘ishi ta’minlanishi shart. ( Kompyuter, proyektor, ekran bo’lmasa test qog‘oz usulida ham berilishi mumkin) Test uchun 5 minut vaqt berilib, vaqt tugagach qatorlar bir biri bilan variantlarini almashadi va o‘quvdchilar bir birlarini testlarini tekshirishadi. O‘quvchilar tekshirgan testlarini bir biriga uzatish orqali o‘qituvchiga yetkazishadi va o‘qituvchi test natijalarini o‘qib eshittiradi. ( Bunda vaqt qolsa videoglaz orqali o‘quvchilar testlarini ekranda namoyish qilib, analiz qilishi ham mumkin).
1 - variant.
1. Kondensator sig‘imining birligi nima?
A) 1 F B) 1 μF C) 1 nF D) barcha javob to‘g‘ri
2. Kondensator qoplami orasi 4 marta ortsa, sig‘imi necha marta o‘zgaradi?
A) 2 marta B) 4 marta C) 8 marta D) 16 marta
3. Kondensator nima maqsadda ishlatiladi?
A) zaryad yig‘adi B) sovitadi C) tozalaydi D) bug‘ga aylantiradi
4. Kondensator qayerlarda ishlatiladi?
A) avtomobillarda B) kompyuterda C) televizorlarda D) barchasida
5. Sig‘imi 2μF bo’lgan 2 ta ketma – ket ulangan kondensator sig‘imini toping.
A) 2μF B) 4 μF C) 8 μF D) 1 μF
2 – variant.
1. Kondensator sig‘imining birligi qaysi olim sharafiga qo‘yilgan?
A) Kulon B) Amper C) Faradey D) Nyuton
2. Sig‘imi 2μF bo‘lgan 2 ta parallel ulangan kondensator sig‘imi nimaga teng?
A) 2μF B) 4 μF C) 8 μF D)16 μF
3. Kondensator yuzasi 2 marta ortsa, sig‘im necha marta o‘zgaradi?
A) 2 marta B) 4 marta C) 8 marta D) 16 marta
4. Kondensator qayerlarda ishlatiladi?
A) fotoapparatda B) radioda C) mototsiklda D) barchasida
5. 2μF necha faradaga teng?.
A) 0,000 002 F B) 1000 000 F C) 0,001 F D) 1F
1 – variant kaliti
2 – variant kaliti
Baholash mezoni:
1 ta to‘g‘ri javob – 1 ball
2 ta to‘g‘ri javob – 2 ball
3 ta to‘g‘ri javob – 3 ball
4 ta to‘g‘ri javob – 4 ball
5 ta to‘g‘ri javob – 5 ball
Test bo‘yicha baholar o‘qib eshittiriladi. Olingan test bo‘yicha bo‘sliqlar to‘ldiriladi
VI. Uyga vazifa. Mavzuni o‘qib kelish.Darslikdagi masalalarini yechib kelish..
Do'stlaringiz bilan baham: |
