Farg’ona tumanidagi Umumiy o’rta ta’lim maktab 7- sinf o’quvchilari uchun

52-Mavzu: Tuzlar tarkibi, tuzilishi va nomlanishi
1.Tuzlar deb nimaga aytiladi? J: Тuzlar deb metall atomlari (yoki ammoniy NH₄⁺) va kislota qoldig‘idan iborat bo‘lgan yoki murakkab moddalarga aytiladi.
2. Tuzlar qanday hosil bo’ladi? J: Тuzlar kislota vodorodining metall atomiga yoki asos gidroksilining kislota qoldig‘iga almashishidan hosil bo‘ladi.
3.Natriy xlorid NaCl, kaliy nitrate KNO₃, Cu(II)-sulfat CuSO₄, Alyuminiy-fosfat ni grafik formulasini ko’rsating?
J:
4
. Tuzlar qanday nomlanadi? J: Тuzlarning nomi o‘zgarmas valentli metallar uchun «metall atomi nomi + kislota qoldig‘i nomi», agar metall atomi o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa “metall atomi nomi + (metall atomi valentligi rim raqamida) + [-chiziqcha] + kislota qoldig‘i nomi” shaklida yasaladi..
5. 1-CuBr, 2-FeS, 3-ZnSO₄, 4-NH₄NO₃, 5-K₂CrO₄ yuqorida keltirilgan tuzlarni tartib raqami bo’yicha nomlang? J: 1-Mis(I)-bromid, 2-Temir(II)-sulfid, 3-Rux sulfat, 4-Ammoniy nitrat, 5-Kaliy xromat
6.Tuzlarni nomlashda agar metal o’zgaruvchan valentlikka ega bo’lsa tuzni qanday nomlash kerak? J: Agar metall atomi o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa “metall atomi nomi + (metall atomi valentligi rim raqamida) + [-chiziqcha] + kislota qoldig‘i nomi” shaklida yasaladi..
7. Nordon tuzlar qanday nomlanadi? J: Тuzlarning nomi o‘zgarmas valentli metallar uchun «metall atomi nomi + gidro+kislota qoldig‘i nomi», agar metall atomi o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa “metall atomi nomi + (metall atomi valentligi rim raqamida) + [-chiziqcha] gidro+ kislota qoldig‘i nomi” shaklida yasaladi..
8. Asosli tuzlar qanday nomlanadi? J: Тuzlarning nomi o‘zgarmas valentli metallar uchun «metall atomi nomi + gidrokso+kislota qoldig‘i nomi», agar metall atomi o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa “metall atomi nomi + (metall atomi valentligi rim raqamida) + [-chiziqcha] gidrokso+ kislota qoldig‘i nomi” shaklida yasaladi..
9. Quyidagi tuzlarning nomlang: Na₂SO₄, K₃PO₄, KNO₃, CaCl₂, MgSO₄, Ca(HCO₃)₂, (CuOH)₂CO₃? J: Na₂SO₄-natriy-sulfat, K₃PO₄-kaliy-fosfat, KNO₃-kaliy-nitrat, CaCl₂-kalsiy-xlorid, MgSO₄-magniy-sulfat, Ca(HCO₃)₂-kalsiy-gidro-karbonat, (CuOH)₂CO₃ mis(II)-gidrokso-karbonat yoki malaxit.
10. Kundalik turmushda ishlatiladigan qanday tuzlarni bilasiz? J: NaCl-osh tuzi, NaHCO₃-ichimlik sodasi, Na₂CO₃-kir soda
11. Gidro so’zi qaysi modda uchun ishlatiladi? J: H
12. Gidrokso so’zi qaysi ion uchun ishlatiladi? J: OH^-
13. Kalsiy digidoroksosulfat tuzini formulasini yozing? J: (CaOH)₂SO₄ yoki Ca₂(OH)₂SO₄
14. Alyuminiy gidroksokarbonat tuzini formulasini yozing? J: Al(OH)SO₄
15. Alyuminiy geksagidroksofosfat tuzini formulasini yozing? J: Al₃(OH)₆PO₄

53-Mavzu: Tuzlar formulalarining ifodalanishi

1.Tuzlarning formulalari qanday tuziladi? J: Asos qoldig’I (metal atomi yoki ammoniy NH₄⁺va b.) indekisdagi sonning uning valentligiga ko’paytmasi kislota qoldig’I indeksidagi sosnning shu qoldiqning valentligiga ko’paytmasiga teng.
2. Quyidagi qoldiqlardan iborat bo’lgan tuzlarning formulalarini tuzing: 1) gidrofosfat va magniy 2) aluminiy va fosfat 3) mis va xlorid J: 1) MgHPO₄, 2)AlPO₄, 3)CuCl₂
3. Quyidagi tuzlarning formulalarini yozing: 1) Temir(III)-sulfat 2) Magniy digidrofosfat 3) Aluminiy digidroksoxlorid J: 1)Fe₂(SO₄)₃ 2)Mg(H₂PO₄)₂ 3) Al(OH)₂Cl
4. Quyidagi tuzlarning nomlarini ayting: J: Ba₃(PO₄)₂-Bariy-fosfat, Ca(H₂PO₄)₂-kalsiy-digidrofosfat, (MgOH)₃PO₄-magniy-gidroksofosfat, AlPO₄-aluminiy-fosfat, K₂CrO₄-kaliy-xromat, KMnO₄-kaliy-permanganat, CH₃COONa-natriy-atsetat, K₂C₂O₄- kaliy-oksalat, NaHCO₃- natriy-gidrokarbonat, KHS-kaliy-gidrosulfid, LiHSO₄-litiy-gidrosulfat, Mg(OH)Br-magniy-gidroksobromid, Al(OH)SO₄-aluminiy-gidroksosulfat
5. NH₄⁺ioni necha valentli bo’ladi? J: I-valentli
6. Kislota qoldig’ini valentligini qanday aniqlash mumkin? J: Kislota qoldig’ini valentligini aniqlashda qoldiqni hosil qilgan kislotadagi vodorod atomlar soni hisoblanadi. Masalan: H₃PO₄ ga qarab PO₄ ni valentligi III ga teng ekanligini ko’rishimiz mumkin.