|
Xorijiylar, "Xaraja" - "fe'lidan chiqmoq" mazmunida bo'lib, "xorijiylar ajralib chiqqanlar", "isyonchilar" ma'nosida keladi. Islomdagi ilk diniy-siyosiy oqim hisoblanib, xalifa Ali ibn Abu Tolib va Muaviya tarafdorlari bilan xalifalikda hukmronlik uchun kurash ketayotgan bir davrda vujudga keldi. Siffin yaqinida 657 yili xalifa Ali Muaviya tarafdorlari (umaviylar) bilan muzokara olib borishga ko'nishi uni haqiqiy vorislik huquqiga ega deb hisoblagan tarafdorlarning o'rtasida norozilik tug'irgan. Qo'shinning bir qismi (12 ming kishi) xalifa Alini kelishuvchilikda ayblab, undan ajralib Kufadan Harura degan qishloqqa ketadilar. Shuning uchun ba'zi ilk manbalarda ular haruriylar, deb ham yuritiladi.
Yo'nalish ta'limoti: xalifa diniy jamoa tomonidan saylanadi va unga bo'ysunadi, har qanday taqvodor musulmon (hatto qul yoki habash bo'lsa ham) xalifa bo'lib saylanishi mumkin, agar xalifa jamoa manfaatlarini himoya qilmasa, vazifasidan bo'shatiladi va hatto qatl qilinadi. E'tiqod amaliy faoliyat bilan mustahkamlanishi lozim. E'tiqodsiz va gunohkor kishilarni jazolashda murjiiylar tarafdorlari (jazo muddatini kechiktirish)ga qarshi turganlar.
Zaydiylar. Milodiy sakkizinchi asr o`rtalarida shialikda vujudga kelgan bir firqa tarafdorlari «zaydiylar» deb atalgan. Bu firqaga shialarning beshinchi imomi Muhammad Boqirning ukasi Zayd ibn Ali asos solgan. U imomlikka da’vogar bo`lib, milodiy 739 yili Kufada umaviylar hokimiyatiga qarshi isyon ko`targan. Xalifa Hishom isyonni bostiradi, Zaydning o`zi jangda halok bo`ladi. Zaydiylar Ajamdan bir payg`ambar kelishiga va u Payg`ambarimizning (s.a.v.) shariatlarini nasx (bekor) qilishiga ishonganlari uchun Islomdan tashqarida qoldi, kufri vojibdir deyiladi.
5.3 Ijtihоd, fatvо va mazhabga ergashish masalalari. Barcha musulmonlar o`z millati, tarixini yaxshi o`rganishi va bu muhtasham tarixdan o`zi uchun kerakli saboqlar olib borishi lozim. Jumladan, bir marta sodir etilgan xatoni qayta takrorlamasligi kerak. Ana shunday takrorlanmasligi lozim ishlardan biri o`zaro ixtilof qilmaslikdir. Tariximizga nazar soladigan bo`lsak, ixtilof doimo katta musibatlarga sabab bo`lgan.
Tariximizni yaxshi o`rgangan har bir kishi hozirgi kundagi ixtiloflar va ular tufayli kelib chiqayotgan musibatlarni ko`rib, eski hodisalar aynan takrorlanayotganini bilib, qattiq afsus qiladi.
Qadimgi tariximizga nazar solishni davom ettiradigan bo`lsak, musulmon ummati ayni o`zaro ixtiloflarga chek qo`yish uchun omma xalq fiqhiy mazhablarga ergashishi lozimligini qattiq ta’kidlagan edi. Hamma bir xil bo`lishi, bir xil o`ylashi mumkin bo`lmaganidan ham bir emas, to`rt fiqhiy mazhabni haq, deb tan olgan edi. Shu bilan birga e’tirof qilingan mazhablarga ergashuvchilar bir-birlarini hurmat qilishlari lozimligi qayta-qayta ta’kidlangan edi. Qolaversa mazhablararo ixtilof qilish haromligiga alohida ahamiyat berilgan edi.
O`tgan azizlarimiz o`zlarining yashab turgan holatlaridan kelib chiqib, xususan, o`sha zamonning mustabid hokimlari shariatni o`z xohishlariga burishga tama’ qilmasinlar, deb ijtihod eshigini berkitgan, hamma muayyan fiqhiy mazhabga ergashsin, degan ittifoqqa kelgan edilar. Butun boshli Islom ummati bu ijmo’ni mamnuniyat bilan qabul qilgan edi.
Makkai Mukarramada joylashgan, dunyodagi eng mo`’tabar musulmon tashkiloti bo`lmish Robitai Olami Islomiy huzuridagi Islom fiqhi Akademiyasi qarorini e’tiboringizga havola qilishdan oldin Robitaning ta’sis majlisiga ham, Fiqh Akademiyasiga ham Saudiyaning bosh muftisi, Shayx Abdulaziz Ibn Boz raislik va u kishining bir necha safdoshlari a’zolik qilishlarini ta’kidlab o`tmoqchimiz. Chunki mazhabni inkor qiluvchilarning ko`plari o`sha kishilarga ergashishlarini da’vo qiladilar. Biz quyida keltirilgan hujjatlar bilan tanishilgach bu da’vo qanchalik to`g`ri ekanligi ayon bo`lar, degan umiddamiz.
Islom fiqhi akademiyasining 1408 hijriy sanada bo`lib o`tgan o`ninchi yillik majlisda qabul qilingan mazhablar o`rtasidagi fiqhiy xiloflar va mazhabga mutaassiblik qilish haqida aniq qarashlar ilgari suriladi. Jumladan: “Allohning yolg`iz O`ziga hamdlar bo`lsin. Ortlaridan nabiy yo`q, sayyidimiz va nabiyyimiz Muhammad alayhissalomga salovotu durudlar bo`lsin. Ammo ba’d: Robitai Olami Islomiy qoshidagi Islom Fiqhi Akademiyasi kengashi o`zining Makkai Mukarramada, 1408 h.s. 24 safar. (1987 m.s. 17 oktabr) shanba kunidan 1408 h.s. 28 safar (1987 m.s. 21 oktabr) chorshanba kunigacha bo`lib o`tgan o`ninchi yillik majlisida ergashiladigan mazhablar orasidagi fiqhiy xiloflar va ba’zi bir mazhab atbo’lari tomonidan sodir bo`ladigan, mo`’tadillik chegarasidan chiqadigan va hatto boshqa mazhablarga hamda ularning ulamolariga ta’na toshi otishgacha etib boradigan ko`ngilsiz taassuf masalasini ko`rib chiqdi. Majlis o`sib kelayotgan hamasr avlodning aqlida va tasavvurida mazhablar orasidagi ixtiloflar haqida oriz bo`ladigan muammolarni tekshirib chiqdi. Ko`pincha, o`sha(yosh)lar bu muammolarning ma’nosini ham, asosini ham bilmaydilar. Natijada, ba’zi adashtiruvchilar, modomiki, Islom shariati bitta bo`lsa, uning asli Qur’oni Karim va Sunnati Nabaviyada sobit bo`lgan bo`lsa, nima uchun mazhablar ixtilof qiladilar, nima uchun ular birlashtirilib, musulmonlar bitta mazhabda bo`lmaydilar va bir xil shar’iy mazhabga ergashmaydilar, deb ko`pchilikni yo`ldan ozdirishga harakat qiladilar. Shuningdek, majlis mazhabiy mutaassibchilik va undan kelib chiqadigan muammolarni, xususan, bugungi kunda paydo bo`lgan, yangi ijdihodiy yo`l tutishga da’vat qilayotgan, Islom ummati qadimgi islomiy asrlardan beri qabul qilib kelayotgan mavjud mazhablarga va ularning ulamolariga til tekkizayotgan, kishilar orasiga fitna solayotgan xatokor yangi yo`nalishlar haqidagi masalani ham ko`rib chiqdi.
Majlis mazkur masalani, uning sabablarini va undan kelib chiqadigan zalolatu fitnalarni atroflicha o`rganib chiqib, ikki tomonga-adashtiruvchi va mutaassiblarga quyidagi bayonotni eslatma tarzida yo`llashga qaror qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
