F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

 
8.4. Ishlab chiqarish muhitidagi biologik omillar 
 
Ishlab chiqarishga doir biologik omillarga biologik obyektlar yoki 
ularning hayotiy faoliyatlari mahsulotlari hisoblanib, ish vaqtida 
ishchilar ular bilan aloqada bo‘ladilar. Bu yo‘nalishda eng ko‘p aha-
miyatga ega bo‘lgan omillar makro-  va mikroorganizmlar bo‘lib, ular 
bilan aloqada bo‘ladigan ishchilarda kasbga oid infeksiyalar yoki inva-
ziyalardir. Bunday ishlar qatoriga yuqumli kasallikka chalingan bemor-
lar bilan muloqatda bo‘lish, kasallangan qishloq xo‘jaligi hayvonlari 
bilan muloqotda bo‘lish, ayrim turdagi qishloq xo‘jaligi  mahsulotlarini 
qayta ishlash bilan aloqada bo‘ladigan ishlar (sut, go‘sht, mol terilari 
ya’ni jun),  infeksiya  bilan ifloslangan materiallar bilan  ishlash (bak-
laboratoriya), hamda infeksiyani tashuvchilar bilan aloqada bo‘lish 
mumkinligiga bog‘liq ish sharoitlari (kanalar) kiradi. Yuqumli kasallik 
kasbiy bo‘lishi mumkin qachon-ki, ishchi ish jarayonida shu nomdagi 

---

264 
 
infeksiya  manbai bilan bevosita aloqada bo‘lgan bo‘lsa, lekin bunda 
boshqa joyda zararlangan bo‘lishini ham inobatga olish kerak 
(inkubatsion davrni, kontaktda bo‘lmaganlik va b.). Eng ahamiyatli 
kasbiy  infeksiyalar qatoriga -  sil kasalligi, brutsellyoz,   kuydirgi (sibir 
yarasi), kanali entsefalit, ornitoz, “sut sog‘uvchilar tugunchasi”, 
mikozlar kiradi. Keltirilgan kasalliklar odamga kasallangan hayvonlar-
dan yuqishi mumkin, shuning uchun ularni kasbiy zoonozlar deyiladi. 
Ammo kasallik bemor odamlardan ham yuqishi mumkin yoki kasallan-
gan odamning qoni, balg‘ami, siydigi, axlatini tekshirish jarayonida 
kasallik  o‘tadi. Bunday holatlarda kelib chiqadigan kasallikka 
antroponoz kasallik deyiladi (gepatit, ich terlama, ichburug‘, SPID). 
Kasbiy  infeksiyalarning oldini olish tadbirlariga birinchi navbatda 
shaxsiy gigiyena qoidalariga to‘g‘ri rioya qilishni kiritish mumkin, 
bundan tashqari, quyidagi tadbirlar katta ahamiyatga egadir: 
-  kasallangan odam yoki hayvonlarni aniqlash, hisobga olish, izo-
lyatsiya qilish va davolash; 
-  profilaktik emlash tadbirlarini o‘tkazish; 
-  kasallik tarqalgan joylarni sog‘lomlashtirish, jumladan, kasallan-
gan kemiruvchilarni tutish va yo‘qotish; 
-  kasalxonalar, chorvachilik komplekslari, go‘sht kombinatlari, sut 
va terini qayta ishlash zavodlari, bakteriologik  laboratoriyalarni 
gigiyenik talab asosida ko‘rish, jihozlash va ulardan to‘g‘ri foydalanish; 
-  yuqorida ko‘rsatilgan  obyektlarda sanitar-epidemiologik tartibga 
rioya qilish; 
-  ko‘rsatilgan  obyektlardagi xodimlarni gigiyenik qoidalarga o‘qi-
tish, ishchilarni maxsus kiyimlar bilan ta’minlash; 
- ishchilarni tibbiy ko‘riklardan o‘tkazib turish. 
Nazarda tutish lozim-ki, quyidagi biologik omillar, chunonchi anti-
biotiklar, mug‘orlar, oqsil-vitamin komplekslar (konsentratlari), achitq-
ilar bilan muloqotda bo‘lish mikrobiologik, farmatsevtik korxonalarda 
bo‘lishi mumkin, korxonalarda biotexnologiyalarni qo‘llashda kuzatilib, 
ishchilarda disbakteriozlarni, kandidomikozlarni, allergik kasalliklarni 
keltirib chiqarishi mumkin. 
      Bunday hollarda profilaktik tadbirlar birinchi navbatda ko‘rsatilgan 
omillarning miqdorini ishlab chiqarish muhitida kamaytirishga qaratil-
gan bo‘lishi kerak. 
 

---

265