F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

chiqarish zavodi 
sharoitida  o‘zini yomon xis qiladi, ammo shovqinning salbiy ta’siri 
uning jadalligi yetarlicha yuqori ko‘rsatkichlarda bo‘lgandagina 
kuzatiladi. Yuqori chastotali shovqinlar yuqori xavfli hisoblanib, kam 
jadallikda ham organizmda negativ o‘zgarishlarni kelitirib chiqaradi. 
Past yoki o‘rta chastotali shovqinlar esa katta jadallikda kuchliroq ta’sir 
samaralarini namoyon qiladi.      
       Shovqinning spetsifik ta’siri kortiyev 
organidagi sochsimon tolalarda degenerativ 
o‘zgarishlarni keltirib chiqarishi bilan bog‘-
liq. Natijada ishchilar organizmida koxlear 
nevrit shakllantirib, eshitish sezgisini asta-
sekinlik bilan pasaytiradi va to‘liq karlik 
holatiga olib keladi (kasbiy karlik). Shov-
qinning nospetsifik ta’siri ko‘pgina organlar 
va sistemalarning  funksional holatiga va 
eng avval MNS va yurak-tomir sistemasida 
namoyon bo‘ladi. Natijada ishchilar asteno-vegetativ sindrom, bosh 
og‘rishi, uyquning buzilishi, xotiraning pasayishi, tez toliqish kuzatiladi. 
Organizmdagi spetsifik ta’sir va hamma o‘zgarishlarning kompleksini 
“shovqin kasalligi” deb nomlanadi.  
 
8.3.3-rasm. Shovqin darajalarini kamaytirish uchun SHHVlari 
 
Shovqinning ishchilar organizmiga nomuvofiq ta’sirini oldini olish 
uchun sog‘lomlashtiruvchi tadbirlar kompleksini o‘tkazish kerak: 
-shovqinni gigiyenik reglamentlash va ish joylarida shovqin daraja-
sini nazorat qilish; 
-manbadagi shovqin darajasini pasaytirish (texnik takomillashtirish, 
ta’mirlash, jihozlarni bir-biriga moslash va b.); 

---

258 
 
8.3.4-rasm. Mahalliy tebranish ta’siri 
-jihozlar shovqinini izolyatsiyalash  va shovqin yutuvchi material-
lardan foydalanish; 
-tashkiliy-rejalashtiruvchi tadbirlar -  shovqin tarqatuvchi manbani 
izolyatsiya qilish yoki ularni alohida xonaga joylashtirish (agar 
texnologiyaning imkoniyati bo‘lsa); 
-agar shovqin darajasini RED ga tushirishning iloji bo‘lmasa  -
ishchilarni SHHV bilan ta’minlash: antifonlar –  “Berushi”, shlemofon-
lar, quloqni berkituvchi moslamalar; 
-audiometriya tekshirishini o‘tkazish bilan ishchilarni tibbiy 
ko‘rikdan o‘tkazib turish; 
-shovqindan himoya qilingan tinchlantirish xonalarida reglament-
langan dam olish soatlarini tashkil qilish.