Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B. Marketing kommunikatsiyasi

17-BOB. REKLAMA KAMPANIYALARINI REJALASHTIRISH 
17.1.
 
Reklama kampaniyalarini tashkil qilish va rejalashtirish 
 
Reklama kampaniyasi belgilangan vaqt davrini qamrab oladigan va reklama 
beruvchining muayyan marketing maqsadiga erishish uchun reklama vositalari 
kompleksi qo‘llashini ko‘zda tutadigan, o‘zaro bog‘liq reklama tadbirlari tizimini 
ifodalaydi. 
Reklama sohasidagi xorijiy va mahalliy tajriba shuni ko‘rsatadiki, marketing 
strategiyasini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan reklama tadbirlarini kompleksli va 
izchil ravishda amalga oshirish umumiy maqsad bo‘yicha o‘zaro bog‘lanmagan, vaqt 
bo‘yicha tarqoq holdagi alohida reklama tadirlaridan ko‘ra ancha ko‘proq samara 
beradi. 
Reklama kampaniyalari samaradorligiga ommaviy reklama vositalaridan keng 
foydalanish hisobiga erishilib, ularning biri boshqasini to‘ldiradi va kuchaytiradi. 
Reklama kampaniyasida reklama tadbirlari bir xil shaklga, bir xil ranglar jilosiga 
ega bo‘lishi va pirovardida yaxlit bir butunlikni tashkil qilishi lozim. 
Reklama kampaniyasi o‘tkazish maqsadlari xilma-xil bo‘lishi mumkin, xususan: 
• bozorga yangi tovarlar yoki xizmatlar chiqarish; 
• tovarlar sotuvini rag‘batlantirish yoki xizmatlar ko‘rsatish hajmini oshirish; 
• talabni ayri tovarlardan (xizmatlardan) boshqalarga ko‘chirish; 
• korxona (firma) va uning tovari haqida ijobiy obraz yaratish; 
• xaridorlar va hamkorlarda tovar yoki korxona (firma) haqidagi tasavvurlar 
barqarorligini ta’minlash. 
Reklama kampaniyasining davom etishi qo‘yilgan maqsadga, reklama tarqatish 
ob’ektining xususiyalariga, kampaniya ko‘lamiga bog‘liq bo‘ladi. 
Reklama kampaniyalari turli belgilarga ko‘ra farqlanib, ularning asosiylari quyida 
sanab o‘tilgan. 
1. 
Reklama qilish asosiy ob’ekti 
bo‘yicha quyidagilarni reklama qilish bo‘yicha 
kampaniyalarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 
tovarlar va xizmatlar; 

---

342 
korxona, firma. 
2. 
Ko‘zlanadigan maqsadlar 
bo‘yicha reklama kampaniyalari quyidalarga 
ajratiladi: 
kirish reklamasi, ya’ni bozorga yangi tovarlar va xizmatlar joriy qilinishini 
ta’minlaydigan reklama; 
tasdiqlash reklamasi - tovalar va xizmatlar sotuvining o‘sishiga xizmat qiladi; 
eslatish reklamasi - tovarlar va xizmatlarga talabni qo‘llab-quvvatlashni 
ta’minlaydi. 
3. 
Hududiy qamrab olish 
bo‘yicha reklama kampaniyalari quyidagicha bo‘ladi:
mahalliy; 
mintaqaviy;
milliy;
xalqaro. 
4. 
Ta’sir intensivligi 
bo‘yicha reklama kampaniyalari quyidagicha bo‘ladi: 
bir maromdagi;
o‘sib boradigan;
pasayib boradigan. 
Bir maromdagi reklama kampaniyasida 
reklama tadbirlarining vaqt bo‘yicha bir 
maromda tekislanishini, ya’ni radio va televidenie orqali bir xil vaqt oralig‘ida 
berilishi, OAVda nashrlarning bir xil bo‘lishi ko‘zda tutiladi. Masalan, radioreklama – 
har hafta belgilangan kun va soatda. Reklama kampaniyalarining bu turi reklama 
beruvchi etarli darajada mashhur bo‘lgan hollarda, eslatish reklamasida foydalaniladi. 
O‘sib boradigan reklama kampaniyasi 
muloqot doirasiga ta’sirni kuchaytirish 
tamoyili bo‘yicha tashkil qilinadi. Masalan, dastlab o‘rtacha tirajli OAV jalb qilinadi, 
so‘ngra nashrlar miqdori va nufuzliligi o‘sadi, shu bilan bir paytda e’lonlar hajmi 
ortadi, so‘ngra radio, televidenie va h.k. qo‘shiladi. Bunday yondashuv reklama 
qilinayotgan tovarni chiqarish va uni bozorga etkazish hajmi asta-sekinlik bilan 
ortadigan hollarda maqsadga muvofiqdir. Faoliyatni endi boshlayotgan firma ham o‘z 
reklama kampaniyasini xuddi shu tarzda boshlashi lozim. 
Pasayib boradigan reklama kampaniyasi 
tovar partiyasi hajmi bo‘yicha 

---

343 
cheklangan tovarlarni reklama qilishda eng maqbul hisoblanadi. Tovar sotilishi, uning 
omborlardagi zaxirasi kamayishi bilan reklama intensivligi ham pasayadi. 
Har qanday reklama kampaniyasini o‘tkazish uni puxtalik bilan tayyorlashni talab 
qiladi. Reklama kampaniyasini tayyorlash jarayoni uni o‘tkazish maqsadga 
muvofiqligi va zarurligini asoslab berishdan boshlanadi. 
Reklama kampaniyalarini rejalashtirishda marketing vaziyatini baholash va 
reklama maqsadlarini belgilashni bir-biridan ajratib bo‘lmaydi. 
Reklama kampaniyasini quyidagi ketma-ketlikda rejalashtirish tavsiya etiladi: 
1. Marketing vaziyatini tahlil qilish. 
2. Reklama maqsadlarini belgilash. 
3. Maqsadli doirani belgilash. 
4. Reklama xarajatlari smetasi tuzish va uning bajarilishini nazorat qilish. 
5. Reklama tarqatish vositasini tanlash. 
6. Reklama xabari yoki matnini tuzish. 
7. Natijalarni baholash. 
Marketing vaziyatini tahlil qilish reklama beruvchiga reklama kampaniyasi 
boshlangandan so‘ng bozorda yuzaga keladigan holatni bashorat qilishga imkon 
beradi. Marketing vaziyatini baholash va reklama maqsadlarini belgilashni bir-biridan 
ajratish mumkin emas. Ularning ikkalasi ham rejalashtirishning qolgan barcha 
bosqichlaridan oldin kelishi lozim. 
Ta’kidlash joizki, reklama kampaniyalarini rejalashtirishda eng ko‘p uchraydigan 
kamchilik reklama maqsadlarini aniq va ravshan belgilay olmaslik hisoblanadi. 
Reklama kampaniyasi maqsadini to‘g‘ri va asosli ifodalash uning nima uchun ishlab 
chiqarilishi haqidagi savolga aniq javob berishga imkon yaratadi. Maqsadni 
belgilashda uning firma marketing va reklama strategiyasiga mos kelishini ta’minlash 
zarur. 
Maqsadni ifodalash aniq, bir ma’noli va miqdoriy bahoga ega bo‘lishi lozim. 
Reklama kampaniyasini rejalashtirishning muhim elementlaridan biri reklama 
ta’siri 
maqsadli muloqot doirasini 
aniqlash va o‘rganish hisoblanadi. Agar reklama 
butun aholiga qaratilgan bo‘lsa, alohida tadbirlarni muayyan odamlar guruhlariga 

---

344 
yo‘naltirish maqsadga muvofiq. Bu holatda tadbirlar yanada samaraliroq bo‘lib 
chiqadi. 
Smeta bu – belgilangan reklama tadbirlarini moliyalashtirish rejasidir. Unda turli 
tovarlar, bozorlar, turli vaqt muddatida reklama tarqatish vositalari bilan bog‘liq 
masalalar batafsil ko‘rib chiqiladi. Reklama xususiy vazifalaridan har biriga 
xarajatlarni aniqlash va baholash yo‘li bilan umumiy xarajatlar hisoblab chikiladi. 
Reklamaga ajratiladigan mablag‘lar miqdori alohida tarkibiy qismlarga ajratilgan 
bo‘lishi lozim. Bu korxonada reklama bilan shug‘ullanuvchi tarkibiy bo‘linmaning 
majburiyatlari qatoriga kiradi. 
Smetalar muayyan davrga belgilanishiga qaramay, ular bozordagi vazyaitning 
o‘zgarishmga qarab doimiy ravishda qayta ko‘rib chiqilishi va aniqlab borilishi lozim. 
Reklama xarajatlari optimal hajmi rahbariyat tajribasidan va uning reklamaga bo‘lgan 
munosabatidan kelib chiqib belgilanadi. 
Reklama kampaniyalari muhimligini tushunish korxonaning butun reklama 
faoliyati muvaffaqiyatlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Reklamaga mablag‘ ajratish va uni tarqatish vositalarini tanlash o‘zaro bog‘liqdir. 
Bunda reklama tarqatish vositalarini tanlash uchun asosiy javobgarlik reklama 
beruvchining emas, balki reklama agentligining zimmasiga yuklanadi. Reklama 
tarqatish vositalarida vaqt va joy sotib olish xarajatlari odatda smeta xarajatlarining eng 
katta qismini yutib yuboradi. Bunda reklama tarqatish vositalari turini va muayyan 
matbuot organini tanlash reklama agentliklari ega bo‘lgan maxsus bilimlar va tajriba 
talab qiladi. 
Reklama tarqatish vositasini tanlashda asosiy vazifa reklama xabarini eng kam 
xarajatlar bilan eng ko‘p miqdordagi potensial xaridorlarga etkazish hisoblanadi. 
Reklama tarqatish vositalarini tanlash va ulardan foydalanish jadvalini ishlab 
chiqish bilan birgalikda reklama agentligi vazifalari qatoriga reklama murojaati yoki 
matnini yaratish ham kiradi. 
Reklama murojaati yozish tamoyili asosiy reklama matniga qaratilgan bo‘lishi 
lozim (17.1-jadval). 

---

345 
17.1-jadval