Energetika fakulteti

Shovqin va vibratsiyaning odamga ta`siri: 

     Shovqin va vibratsiya odamning ishlash qobilyatiga yomon ta`sir qiladi. 

Qurilishlarda  shovqin  ta`sirida  diqqat-e`tiborining  va  reaksiya  tezligining 

pasayishi  avariyalarga  olib  kelishi  mumkin.  Yuqori  chastotali  shovqin  va 

vibratsiya ishlovchilarga ,ayniqsa,  yomon ta`sir qiladi. Intensiv shovqin (95-100 

dBell) uzoq vaqt ta`sir etganda ayrim ishchilarning boshi og`riydi yoki aylanadi, 

---

 

uning  o`zi  qattiq  charchaydi,  tez  jahli  chiqadi.  Keyinchalik  eshitish  organi 

kasallanad  (quloq  bitib  qoladi,  eshitish  qobiliyati  pasayadi  va  hokazo).  Shovqin 

va  vibratsiya  birgalikda  odamga  bundan  ham  yomon  ta`sir  qiladi.  Muayyan 

parametrli  vibratsiya  uzoq  vaqt  ta`sir  etganda  ishlovchilar  organizmining, 

asosan,  periferik  va  markaziy  nerv  sistemasining  faoliyati  buziladi.  Odam 

holsizlanadi,  qo`llarida  og`riq  paydo  bo`ladi,  ayniqsa,  dam  olayotganda,  tunda. 

Barmoqlar tomiri tortishib, uyushib qolishi, sovuqda esa qo`llar ko`karib, og`rishi 

mumkin.  Jihozlar  yetarli  darajada  vibroizolyatsiyalanmaganda,  mashinalar 

konstruksiyasida  kamchiliklar  bo`lganda  paydo  bo`ladigan  umumiy  vibratsiyada 

kamchiliklar,  balandlikka  chiqayotganlarida  (ayniqsa,  ish  smenasining  ikkinchi 

yarmida)  ularda  qisqa  muddatli  bosh  og`riqlar,  bosh  aylanishlar  paydo  bo`ladi, 

oyoqlari  og`riydi.  Keyinchalik  vibratsiya  ta`sirida  keskin  charchash,  ishtahaning 

yo`qolishi va juda ozib ketish kuzatiladi. Ishlab chiqarish xonalaridagi doimiy ish 

o`rinlarida va qurilish hududida past chastotali (250 Hz va undan past) shovqin 

uchun  80-85  dB  bo`lishiga  yo`l  qo`yiladi.  Vibratsiya  parametrlarining  yo`l 

qo`yilgan kattaliklari CH 245-71 dagi 15-jadvaldan olinadi. 

   Shovqin  va  vibratsiya  kuchi  darajasining  belgilangan  normalariga 

mosligini aniqlash uchun IШВ-1 va Ш-3 m, Ш-71 o`lchagichlaridan foydalaniladi. 

IШВ-1  pribori  22  tovush  bosimi  darajasini  o`lchaydi.  Ш-71  shovqin  o`lchagichi 

31,5  dan  8000  Hz  gacha  diapozonda  ishlaydi  va  30  dan  140  dB  gacha  tovush 

darajasini  o`lchaydi.  RFT  firmasida  (ГДР)  ishlab  chiqarilgan  PSJ-201,  PSJ-202 

tipidagi shovqin o`lchagichlardan ham keng foydalaniladi.