|
1 ball. Tolıq túsinikke iye bolıw: Juwapta tómendegi sózler yáki gápler keltiriledi
Mısalı: Aspandaǵı qat-qat bultlar dáslep qızǵısh keyinen altın reńge dóne basladı
0-juwap qabıllanbaydı: Basqa juwaplar
Mısalı: Quyash shıǵıwı, tań atıwı, sulıw
11.
|
A
|
12.
|
Shopannıń dostı qılgan isinen onıń qanday insan ekenin bildińiz? Dostınıń bir páziyletin jazıń. Bul páziyletti dálillewshi islengen islerinen birin keltiriń.
Process: maǵlıwmatlardı túsindiriw ulıwmalastırıw hám analizlew.
2 ball. Tolıq túsinike iye bolıw: juwapta tuwrı keliwshi bir ózgeshelik (turaqlı, ójet, haywanlarǵa dos, miyirman, aqıllı, h.t.b.) sonday-aq, onıń bul ózgesheligin dálillewshi islerinen biri keltiriledi.
Mısalı: ol sabırlı
Ol búrkitke ushıwdı úyretiw menen baylanıslı bolǵan urınıslardı dawam etti.
Ol aqıllı edi.
Ol búrkitti ushıwǵa májbúrlew ushın tawǵa alıp barıw kerekligin biler edi.
Ol táslim bolmaytuǵın insan. Ol shopannıń uyine búrkittiń haqıyqattan da búrkit ekenligin dálillew ushın qaytıp keldi.
Ol haywanlarǵa miyirman edi. Ol búrkittiń azat bolıwın qáledi.
1 ball. Derlik túsinike iye bolıw: juwapta tuwra keliwshi bir ózgeshelik (sabırlı, ójet, haywanlarǵa dos, miyirman, aqıllı, h.t.b.) yáki onıń qandayda bir xarakterlerin ańlatıwshı bir mısal keltiriledi.
Mısalı: Ol haywanlarǵa miyirman edi.
Ol búrkittiń tawıqlar arasında jasamawı, quyashtı kóriwi hám ushıwı ushın alıp ketti.
0 ball. Juwap qabıllanbaydı: juwap dostınıń xarakterin anıq ashıp bermedi.
Mısalı: Ol jawız. Oǵan búrkittiń tawıq ekenligin aytadı (bul juwap shopannıń dostın emes, shopandı táriyiplewdi umıtpań).
Ol baxıtlı (tekstte baxıtlılıǵın ańlatatuǵın hesh qanday dálil keltirilmegenine itibar beriń)
|
Leonardo Da Vinchi
Óz dáwirinen ilgerilep ketken insan
Kópshilik adamlar Leonardo Da Vinchi atın esitse, onıń ataqlı súwreti “Mona Liza” nı yadqa aladı. Bul súwret Parijdegi kórkem-óner muzeyinde saqlanadı. Hár jılı millionlap turistler onı kóriw ushın keledi.
Biraq, Leonardo tek ǵana súwretshi emes bálkim, talantlı oylap tabıwshı, injener arxitektor hám háykel soǵıwshı bolǵan. Ol kóplep jańa hám ájep táwir ideyalarǵa bay bolǵan.
Leonardo Da Vinchi 1452-jılı Italiyanıń Vinchi qalası janında jaylasqan ákesiniń qala sırtındaǵı úyinde tuwılǵan. Onıń balalıǵı tábiyat qoynında ótken. Ol óziniń átirapindaǵı haywanlar hám shıbın-shirkeylerdi gúzeter edi.
Keyinirek, Leonardo ákesi menen Florentsiya qalasına kóship keledi. Ol jerde Verrokkiyo atlı ataqlı súwretshi hám háykel soǵıwshı qolında óner úyrenip, jumıs isley baslaydı. Ol Verrokkiyoniń qolında islegen waqtında óz zamanındaǵı texnikalar haqqındaǵı júdá kóp maǵlıwmatlarǵa iye boladı. Bul oǵan túrli mexanizmlerdıń qanday islewin túsinip alıwına járdem beredi. Ol jáne hár qıylı boyawlardı aralastırıp, kerekli reńler alıwdı hám háykeller jaratıw ushın metalldan paydalanıwdı úyrenip aladı.
Leonardo hár dayım bilimge qushtarlıqtı sezer edi. Ol óz átirapindaǵı álemdi úyrener hám kórgenlerin sızıp barar edi. Ol qolına túsken bárshe kitaplardı oqıytuǵın, basqa adamlardıń ideyalarin tıńlaytuǵın hám olardan bilip alǵan jańa nárselerdi jazıp barar edi. Ayırım qol jazbaları plakatlarday úlken, basqaları bolsa belbawında alıp júriwge qolay bolıwı ushın kishkene bolǵan. Onıń jazǵanlarınıń kópshiligi joǵalıp ketken, biraq ayırımları XIX ásir basında baspaǵa shıǵarılǵan bolıp, olardı házirgi kúnde de kóriwimizge boladı. Olarda súwretler hám sulıw tańba menen jazılǵan jazıwları bar.
(Leonardo da Vinchidıń “Ushar mashina” súwreti)
Leonardonıń qol jazbalarında oylap tabılǵan tabılmalardıń súwretleri bar. Sonday-aq, bul qol jazbalar onıń nelerge hám olar qanday qılıp islewine bolǵan úlken qızıǵıwdı kórsetedi.
(Leonardo da Vinchidıń “Ushar mashina” sızılması)
Ol mashinalarǵa qızıǵar edi, biraq sol menen birge, oǵan tiri haywanlardıń qanday háreketleniwi, olardıń dúzilisi de qızıq edi. Ol aǵıp atırǵan suw, terektegi japıraqlar, ushıp baratırǵan quslar hám insan denesin sızar edi. Qorshaǵan ortalıqtı gúzetiw processinde, ol hár dayım qanday da bir jańalıqtı ózi ushın bilip alar edi. Leonardo bárshe bilimlerin hám basqalardan esitken ideyaların hámme waqıt rawajlandırıp kelgen. Nátiyjede, onıń qol jazbalarındaǵı derlik barlıq súwretlerde pútkilley jańa ideyalar súwretlengen. Ayırımları keleshek sızılmalarına uqsaydı. Mısalı, onıń “ushar mashina” sızılması aspanda hawa sharları hám samolyotları payda bolıwınan bir qansha waqıt aldın sızılǵan.
Leonardo jańa ideyalarǵa bay bolıwına qaramay, súwretlerdegi sızılmalarınıń kópshiligin ómirge engizbedi. Qol jazbalarınıń birinde parashut penen adamnıń súwreti bar edi. Bul ideya tek ǵana 300 jıldan keyin 1783-jılı birinshilerden bolıp, bir francuz jerge parashutta túskennen keyin ǵana, ómirge engizildi.
Onıń basqa oylap tapqan tabılması insan denesin úyreniwi hám onıń qanday háreketlene alıwına bolǵan qızıǵıwı tiykarında jaratılǵan. Leonardoda adamlardıń qolları, ayaqları hám basqa da aǵzaları súwretlengen sızılmaları kóp bolıp, ol haqıyqattanda mexanik adam – robottı rejelestirgen! Bul robot otıra alatuǵın, qolların silkite alatuǵın, basın qıymıldata alatuǵın, awzın ashıp hám jawa alatuǵın bolǵan.
Leonardo Da Vinchi 1519-jılda qaytıs boladı. Ol haqıyqattanda óz dáwirinen ilgerilep ketken insan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
