Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq


TABU – man etilgan, aynan aytilmaydigan so’zlar: chechak, qizamiq – gul, qoraqurt – biy, kal – siyqabosh EVFIMIZM



Download 0,89 Mb.
bet49/249
Sana08.07.2021
Hajmi0,89 Mb.
#112874
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   249
Bog'liq
Ma‘ruzalar matni ona tili

TABUman etilgan, aynan aytilmaydigan so’zlar: chechak, qizamiq – gul, qoraqurt – biy, kal – siyqabosh

EVFIMIZM – qo’pol, beodob, noqulay so’z va so’z birikmalarini so’zlashuv tiliga xos qulay so’z va so’z birikmalariga almashtirish: bo’g’oz – ikkiqat, homilador; xotin oldi – uylandi; o’ldi – vafot etdi, qazo qildi

NOMSHUNOSLIK
Тurli xil obyektlarning muayyan nom bilan atalishida ularning ma’lum belgilari e’tiborga olinadi. Buyuk shaxslarning nomini abadiylashtirish uchun u bilan qandaydir bog‘liq bo‘lgan holat hisobga olinadi yoki shaxsga katta hurmat yuzasidan joy shu shaxs nomi bilan yuritiladi. Masalan, Hamzaobod shahri shu joyda ma’lum davr yashab, mehnat qilgan Hamza nomi bilan; Qiрchoq, Saroy qishloq­larining nomlari shu qishloq aholisining etnik kelib chiqishi bilan, Qatorterak, Uchtol, Beshariq, Baland masjid singari joy nomlari shu joydagi o‘simlik, bino, suv inshooti xususiyati bilan bog‘liq ravishda qo‘llangandir. Shaxsga qo‘yilgan nomlarda esa ota-onaning orzu-umidi (Baxtiyor, Umid, Go‘zal), bolaning tashqi belgisi (Xol­dor, Anor, Qovoqvoy), xalqning urf-odati (O‘roqvoy, Тeshavoy), tug‘ilgan kuni (Odina, Jumavoy) o‘z aksini topgan bo‘ladi. Nomlar, ularning turlari, nomlanish sabablari bilan shug‘ul­lanuvchi tilshunoslikning bo‘limiga onomastika (lot. onuma — nom so‘zidan olingan) deyiladi.

Atoqli otlar nomlanuvchi obyekt turiga ko‘ra bir necha guruhga bo‘linadi:

1. Shaxs va ularga qo‘yilgan nomlar antroponimlar (lot. antropoz — shaxs, odam; onuma — nom): Ahmad, Karim va boshqalar.

2. Geografik obyektlar va ularning nomlari toponimlar (lot. topos — qishloq, shahar, maydon, ko‘cha, onuma — nom): Shirmonbuloq, Qorako‘l, Qarshi kabi.

3. Hayvon nomlari va ularga atab qo‘yilgan nomlar zoonimlar (lot. soom — hayvon, opuna — nom): to‘rtko‘z, bo‘ribosar kabi.

4. Suv havzalari inshootlari va ularga atab qo‘yilgan nomlar (daryo, ko‘l, dengiz nomlari) gidronimlar (lot. gidro — daryo, suv, onuma — nom): Orol dengizi, Balxash ko‘li, Qashqadaryo kabi.



ERNSТ BEGMAТOV (1936) - filologiya fanlari doktori, professor Ernst Begmatov o‘zbek nutq madaniyati, leksikologiyasi muammolarini hal qilishda barakali faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Ayniqsa, uning o‘zbek onomastikasining shakllanishi va rivojida katta xizmati bor. Olim bu sohada o‘zining qator asarlarini e’lon qildi. Ular ichida «Kishi nomlari imlosi» (1970), «O‘zbek ismlari imlosi» (1972), 14600 ismning izohini o‘z ichiga olgan «O‘zbek ismlari» (1999) kitoblari alohida qimmatga ega.

Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   249




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish