Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

KO`MAKCHI
Ko`makchi – ot, olmosh, sifatdosh va harakat nomidan keyin kelib, uni hokim so`zga tobe yo’l bog`lash uchun xizmat qiluvchi yordamchi so`z.

Mustaqil ma’nosini yo‘qotish darajasiga ko‘ra, ko‘makchilar ikki guruhga bo‘linadi: 1) sof (asl) ko‘makchilar; 2) vazifadosh ko‘mak­chilar.

1.Sof ko`makchi – mustaqil lug`aviy ma’nosini butunlay yo`qotgan, faqat grammatik ma’no ifodalaydi: bilan, uchun, sari, sayin, kabi, singari, yanglig`, qadar, dovur, to, doir, oid. Sof ko’makchilar urg’u olmaydi, urg’u ko’makchi bilan birga kelgan so’zning oxirgi bo’g’iniga tushadi: ukám uchan

2. Vazifadosh ko`makchi – aslida mustaqil turkumga mansub lug`aviy ma’noli so`z, lekin ko`makchi vazifasini bajarayotganda faqat grammatik ma’no ifodalaydi, ular ko’makchi vazifasida kelganda o’zi qo’shilgan so’z bilan birgalikda bitta so’roqqa javob bo’ladi va bitta gap bo’lagi vazifasida keladi: tomon, qarab, qaramay, qaraganda, qaramasdan, boshqa, bo`lak, tashqari, sababli, tufayli, so`ng, oldin, keyin, beri, ko`ra, bo`yicha, uzra, chog`i, osha, bo`ylab, ichra, bo`yi, chamasi, haqida, to`g`risida, holda, yo`sinda, qarshi, yarasha, asosan, binoan, muvofiq, qarata, o`zga, buyon, burun, ilgari, boshlab, badaliga, davomida, vajidan, evaziga, borasida, bobida, misoli, tortib; ko`makchi otlar: ost, ust, tepa, old, orqa, yon, ich, ora, bosh, o`rta (­i/­si egalik va ­ga/­da/­dan kelishik qo`shimchasi bilan).

Vazifadosh ko‘makchilar ko‘makchilashayotgan ot va fe’llardir. Shunga ko‘ra bunday so‘zlar mustaqil so‘z vazifasida ham kelishi mumkin bo‘ladi. Masalan, kitob televizor ustida turibdi —televizor ustida janjallashdi. Devordan bo‘ylab qaradi — Ariq bo‘ylab ketdi va h.k

Ko`makchi vazifasida qo`llanuvchi so`z quyidagi turkumdan ko`chib o`tgan:

1) otdan: tomon, haqida, chamasi, misoli, holda, yo`sinda, bo`yi; osti, tagi, usti, oldi, orqasi, yoni, bo`yi, ichi, orasi, o`rtasi + ­ga/­da/­dan;

2) sifatdan: boshqa, bo`lak, o`zga, tashqari, sababli, chog`li, to`g`risida, qarshi, muvofiq;

3) ravishdan: so`ng, oldin, burun, ilgari, keyin, beri, nari, bo`yicha, uzra, ichra, asosan, binoan;

4) fe’lning sifatdosh shaklidan: qaraganda, qaramasdan;

5) fe’lning ravishdosh shaklidan: qarab, qaramay, ko`ra, osha, bo`ylab, yarasha, qarata, boshlab,