Dinshunoslik ma'ruza doc

Xristianlikning sharqqa tomon tarqalishi, O'zbekistonda xristian cherkovining tutgan o'rni.  

XI  asrning  oxirida  xristianlikning    Sharqqa  tomon  harakati  va  tarqalishi  ommaviy  tus  oldi.  Bu  dinni 

mahalliy  aholi  orasida  tarqatuvchilar  Sharqning  ayrim  viloyatlariga  ilgariroq  kirib  borganlar.  280 

yildayoq Talos (merke) da xristian cherkovlari qurilgan bo'lib, Samarqandda (301 yildan), Marvda (334 

yildan),  Hirotda  (430  yildan),  Xorazmda,  Marida  va  Markaziy  Osiyoning  boshqa  shaharlarida 

yepiskopliq kafedra, missiyalar, keyinchalik Samarkandda, Marvda (430 yillar), Hirotda (558 yillar) 6-

12  yepiskoplikdan  iborat  diniy  xududiy  jamoalar,  birlashmalar  bo'lgan.  Xurosonliklar  va 

so'g'diyonaliklar  buddistlar,  zardushtiylar,  moniylar  bilan  bir  qatorda  xristianlar  ham  bo'lgan.  Ular 

qoraxitoylar va sosoniylarga qaram yerlarda ta'qib qilinganlar. 

 

O'rta  Osiyo  hududida  islom  tarqatilgan  davrlarda  bu  din  bilan  xristianlik  o'rtasidagi 

kelishmovchiliklar  keskinlasha  boshlagan.  Biroq,  X  asrgacha  samarqand,  Xorazm,  Toshkent 

viloyatlarida  xristianlarning  manzilgohlari  bo'lgan.  Hatto  Beruniy  yashagan  davrda  ham  (973-1050) 

Marvda pravoslav mitropoliyasi bo'lgan. 

 

Ana shu davrlarda xristianlik Kavkazda ham tarqala boshlagan; Armaniston (301 yil) va Gro'ziyada 

(318  yili)  davlat  diniga  aylangan.  Kavkaz  Albaniyasi  hududida  esa  (hozirgi  Ozarbayjon  va  Janubiy 

Dog'iston hududi) IV-VIII asrlarda hukmron din hisoblangan. 

 

O'sha  davrdagi  ko'pdan-ko'p  va  bir-biriga  qarshi  kurashayotgan  dinlar  orasidagi  Sharqning 

hukmronlari  tomonidan  eng  ko'p  homiylik  ko'rsatilgan  din  xristianlikning  sharqiy  yo'nalishi  bo'lmish 

nastorianlik  bo'lgan.  Xalif  saroylarida  nestorianlik  patriarxlariga  butun  sharq  xristianligining  homiysi 

sifatida  qaralgan,  patriarxning  qarorgohi  esa  Konstantinopoldan  Bag'dodga  ko'chirilgan.  Nestorianlar 

xristianlikni  Turkistonda,  amurgacha  bo'lgan  Shimoliy  va  G'arbiy  Xitoyda  targ'ib  qilganlar. 

Nestorianlikning  Markaziy  Osiyodagi  tayanchi  va  islomga  qarshi  kurashdagi  markazi  1257  yildan 

so'nggina o'z faoliyatini to'xtatgan Samarqand mitropoliyasi bo'lgan. 

 

Hozirgi mustaqil O'zbekistonda 130 dan ziyod millat va elat yashaydi. Bular orasidagi dindorlar 16 

konfessiyaga,  ya'ni  diniy  uyushmaga  e'tiqod  qiladi.  Bular  doirasida  islomdan  so'ng  2-o'rinni 

xristianlikning  pravoslaviye  oqimi  egallaydi.  Uning  bir  necha  cherkovi  va  markaziy  uyushmasi, 

chunonchi baptist, iyegovist, adventist kabi sektalari bor. 

 

O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi va unga asoslanib ishlab chiqilgan vijdon erkinligi va diniy 

tashkilotlar  to'g'risidagim  yangi  tahrirdagi  e'lon  qilingan  qonunga  asosan  respublikadagi  barcha  diniy 

uyushmalar erkin, oshkora, teng huquqli tarzda faoliyat ko'rsatmoqdalar. Bu huquq va erkinliklar qonun 

bo'yicha  kafolatlangan. 

 

Respublikamizdagi  barcha  konfessiyalar  orasida  totuvliq  hamjixatlilik  mavjud    bo'lib,  xalqimizni 

tarbiyalashga, tinch va xavfsizlikni saqlashga xristianlik jamoalari ham salmoqli hissa  qo'shmoqdalar.