Davlat tushunchasi va uning mohiyati

3.Davlatning paydo bo’lishi haqida turli nazariyalar.

1.Teologik nazariya – bunda davlatning hudo tomonidan yaratilganligini uktiradilar davlat va hokimiyat hudoniki degan qoidani ilgari suradilar. Masalan: Abdulkodir Uda yozishicha, shariat uch nuqtai nazardan qonundan farqlanadi:

Birinchidan, qonun inson tafaqko’ri va ijodining mahsuli bo’lsa, shariat yaratuvchi tomonidan yuborilgan. qonun har doim o’zgarib tursa, shariat o’zgarish va zavoldan o’zohdir.

Ikkinchidan, qonun jamiyat tomonidan uning hayotini tartibga solish va ehtiyojlarini qondirish uchun yaratilgan bir qator qoidalar sifatida jamiyat o’zgarishi bilan o’zgarib turadi. Lekin shar'iy qonunlar umumiy mohiyatga ega bo’lgani uchun o’zgarishni qabul qilmaydi.

Uchinchidan, qonun jamiyat tomonidan uning urf-odatlari, rasmu-rusumlari va tarixiga muvofiq yaratiladi. Shuning uchun qonun jamiyatdan keyin yo’zaga kelib, uning taraqqiyotiga bog’liq bo’ladi. qonunni jamiyat yaratadi, jamiyatni qonun emas. Ammo islom qonunchiligi jamiyat mahsuli bo’lmay, jamiyatni shariat yaratadi, ya'ni jamiyat shariatning mahsulidir. Udaning ushbu hulosasi keng munozarali va bahsli masala hisoblanadi_.

Bu nazariya qadimda paydo bo’lgan va o’rta asrlarda keng tarqalib hozirgi kunda ham teologik nazariya Islom davlatlarida qo’llainiladi.