Conference proceedings

Açar sözlər
: məlumat, şəbəkə, kompüter, metod, server 
Giriş 
Sosial şəbəkələrdə hər hansı bir məlumat mübadiləsi istər-istəməz şirkətlər tərəfindən məlumatların daha da 
işlənməsi, təhlili və aktiv istifadəsini əhatə edir, yəni statistika generasiya olunur. Hər hansı bir qoşulmuş cihaz 
materialları mərkəzi serverlərə göndərir. Big data bir texnologiyadırsa, deməli biz onun resursları sayılırıq. Biq Data 
2000-ci illərin sonlarıda yaranmışdır. 
Əsas Hissə 
Biq Datanın əsas xüsusiyyətləri: mərkəzləşdirilməmiş saxlama, qeyri-ənənəvi məlumatların quruluş formatı, yarı 
strukturlaşdırılmış məlumatlar, strukturlaşdırılmamış məlumatların saxlanması və işlənməsinin üfüqi modeli. Son 12 ayda 
yaradılan məlumatların həcminə görə lider dövlət: Çin-dir. Big Data analitik bazarı illik 35,9% artacaq. 
Nəcəfova A.N., Əliyeva S.Ç., Əfəndiyeva A.K., Çələbi S.P.,

---

Şəkil. Map Reduce-nin işləmə prinsipinin təsviri. 
Big Data-da məlumat 100GB-dan çoxdur. Big Data Excel-də işlənə bilməyən məlumatlardır, həmçinin, Big 
Data, bir kompüterdə işlənə bilməyən məlumatlardır. 
MapReduce, Google tərəfindən kompüter qruplarında böyük miqdarda məlumatın işlənməsi üçün təklif edilmiş 
bir məlumat işləmə modelidir. MapReducenin işləmə prinsipi şəkil 1-də təsvir edilmişdir. 
Nəticə 
Big Data tərifinə əsasən, belə məlumatlarla işləmək üçün əsas prinsipləri formalaşdırmaq mümkündür:
1. Üfüqi həcmlilik. İstənilən qədər məlumat ola bildiyindən, böyük məlumatların emalını əhatə edən hər hansı 
bir sistem genişlənə bilən olmalıdır.
2. İmtinaya dayanıqlılıq. Üfüqi həcmlilik prinsipi bir klasterdə bir çox maşın ola biləcəyini nəzərdə tutur. 
Məsələn, Yahoo-nun Hadoop klasterində 42.000-dən çox maşın var. Bu o deməkdir ki, bu maşınlardan bəzilərinin sıradan 
çıxmasına zəmanət veriləcəkdir. Böyük məlumat tətbiqetmələri bu cür pozuntuların mümkünlüyünü nəzərə almalı və belə 
hallara dayanıqlı olmalıdır.
3. Məlumatların lokallığı. Geniş paylanmış sistemlərdə məlumatlar çox sayda maşına yayılır. Məlumat fiziki 
olaraq bir serverdə yerləşib başqa bir serverdə işlənirsə, məlumatın ötürülməsinin dəyəri işlənmənin dəyərindən çox ola 
bilər. Buna görə də BigData layihələndirilməsinin ən vacib prinsiplərindən biri də məlumatların lokallaşdırılması 
prinsipidir – mümkün qədər məlumatlar saxladığı eyni maşın üzərində işlənilmədir. Böyük məlumatlarla işləmək üçün 
bütün müasir vasitələr maksimum bu üç prinsipə əməl edir. Onlara riayət etmək üçün məlumatların işlənilməsi 
vasitələrinin inkişafında bəzi metodlar, metodlar tapmaq lazımdır. Belə klassik metodlardan biri də Map Reduce-dir.