Conference proceedings

Tədqiqatın məqsədi 
Tədqiqat qarşısında duran əsas məqsəd dəmir ovuntusu üzərinə məhluldan çökdürülmüş borat turşusu (H
3
BO
3
) 
qatının qalınlığının təyini, həmçinin kiçik ölçüdə bərabər paylanmasının, dəmir zərrəciyin aktiv diffuziyasının, bircins 
borlamanın təmin olunması, şixtə hissəciklərin ölçüsunun daha da kiçildilməsi kimi məsələlərdir. 
Problemin həlli 
Dəmir ovuntusu püskürdülmə üsulu ilə alındığı və kürəcik şəklində olduğu üçün dəmir zərrəciyi və onun üzərinə 
çökmüş bor turşusundan ibarət şixtə zərrəciyi də kürəcik şəklində qəbul edilə bilər. Şixtə tərkibi hər zərrəcik üçün:
𝑚
ş
= 𝑚
𝑑
+ 𝑚
𝐻
3
𝐵𝑂
3
Burada,
𝑚
ş
– bir ədəd şixtə zərrəciyinin kütləsi; 
𝑚
𝑑
– bir ədəd dəmir zərrəciyinin kütləsi; 
𝑚
𝐻
3
𝐵𝑂
3
– bir ədəd 
dəmir zərrəciyinə çökən bor turşusunun kütləsidir.
Hər bir kütlə məlum olarsa, onların şixtədə həcm payı da məlum olar: 
𝑉
𝑑
=
𝑚
𝑑
𝛾
𝑑
;
𝑉
𝐻
3
𝐵𝑂
3
=
𝑚
𝐻3𝐵𝑂3
𝛾
𝐻3𝐵𝑂3
𝑉
ş
= 𝑉
𝑑
+ 𝑉
𝐻
3
𝐵𝑂
3
Həcmlərin təyin edilməsi bir şixtə zərrəciyinin radiusunu da təyin etməyə imkan verər:
𝑉
ş
=
4𝜋
3
𝑟
ş
3
√𝑟
ş
3
=
3𝑉
ş
4𝜋
𝑟
ş
= 𝑟
𝑑
+ 𝛥𝑟
olduğu üçün (burada, 
𝑟
𝑑
– dəmir zərrəciyinin radiusu, 
𝛥𝑟
– çökdürülmüş bor turşusu qatının 
qalınlığıdır). 
Hesabat aşağıdakı qaydada aparıla bilər. Dəmir ovuntusunun markasına uyğun dispersliyi bilərək dəmir 
zərrəciyinin radiusu (
r
d
) müəyyən edilir. Dəmir zərrəciyinin radiusuna əsasən bir zərrəciyin həcmi (
V
d
) və kütləsi (
m
d
) 
tapılır. Sonra dəmir hissəciyinin üzərinə çökdürülmüş bor turşusunun kütləsi və onun zərrəcik üzərindəki həcmi 
hesablanır.
Şixtə zərrəciyinin həcminə əsasən yuxarıda qeyd edildiyi kimi onun radiusu və nəhayət çökdürülmüş bor turşusu 
qatının qalınlığı tapılır. Baxılan halda dənəvərliyin 200 mkm (r=100 mkm) olduğunu və şixtəyə 5% H
3
BO
3
daxil edildiyini 
qəbul ediriksə:
𝑟
ş
= 𝑟
𝑑
+ 𝛥𝑟 = 1,051 · 10
−2
sm 
169
0
C qızdırıldıqda bor turşusundan suyun ayrıldığını və kütlənin ⁓50% azaldığını qəbul ediriksə, bu halda 
r
ş
=1,022·10
-2
sm olar.
Buradan belə nəticəyə gəlinir ki, 5% bor turşusu daxil edilmiş şixtə zərrəciyinə çökdürülmüş H
3
BO
3
qatın 
qalınlığı 0,051·10
-2
sm və ya 5,10 mkm, bor turşusundan su kənarlandırıldığı halda isə 2,80 mkm olar.
Beləliklə, borlu birləşmənin dəmir zərrəciyi üzərində çox kiçik ölçüdə bərabər paylanması borun dəmir 
zərrəciyinə aktiv diffuziyasını və bircinsli borlamanı təmin edir. Suyun kənarlaşması prosesində H
3
BO
3
–dən yeni B
2
O
3
molekullarının əmələ gəlməsi hissəciklərin ölçüsünü daha da kiçildir.