Chizmachilik

Parabola.    Agar  to‘g‘ri  doiraviy  konus  uning  bitta  yasovchisiga  parallel 
bo‘lgan tekislik bilan kesilsa kesim yuzasida ochiq, ravon egri chiziq hosil bo‘ladi. 
Bu parabola egri chizig‘i deyiladi (13.7-rasm, a va b). 
Bunda  konusni  kesuvchi  P  tekislik  bilan  konus  asosi  joylashgan  Q    tekislik 
orasidagi  α    burchak,  Q    tekislik  bilan  konus  yasovchisi  orasidagi    β    burchakka 
teng bo‘ladi: α=β . 
Ta’rif:  Har  bir  nuqtasidan  berilgan  nuqta  (fokus-F)gacha  va  to‘g‘ri  chiziq 
(direktirisa-d)gacha masofalari o‘zaro teng bo‘lgan  geometrik o‘ringa  parabola 
deyiladi (13.8-rasm, a). Bu yerda MM
d
=MF tenglik mavjud. 

---

60 
 
 
a)                           13.7-rasm                               b) 
Shuningdek,  FN  yoki  FM  masofa  parabolaning  vektor-radiusi  deyiladi.  F  –
parabola  fokusi,  A-parabola  uchi,  d-parabola  direktrisasi  yoki  yo‘naltiruvchi 
chizig‘i, P – kattalik-parabolaning fokusi va yo‘naltiruvchi parametrlari orasidagi 
masofa  yoki  parabola  parametri  deyiladi.  Parabolani  A  uchi  P  masofani  teng 
ikkiga bo‘ladi: AF=AE=P/2. 
Berilgan  P  -  parametr  bo‘yich  parabola  yasash  so‘ralgan  bo‘lsin  (13.8-rasm, 
b).  Buning  uchun  P  parametr  masofasi  teng  ikkiga  bo‘linadi  va  parabola  uchi  A 
nuqta aniqlanadi: P=EF, EF/2=AF=AE. 
             
 
a)                         13.8-rasm                      b) 
Parabolaning  A  uchidan  boshlab  EX  o‘qda  ixtiyoriy  masofada  1,  2,  3,  … 
nuqtalar  tanlab  olinadi.  Bu  nuqtalardan  d-direktrisaga  parallel  to‘g‘ri  chiziqlar 
o‘tkaziladi.  F  fokusni  markaz  qilib  E1,  E2,  E3,  …  radiuslarda  aylana  yoylari 
chiziladi. Bu yoylar o‘zaro parallel to‘g‘ri chiziqlarni mos ravishda kesib, parabola 
nuqtalarini  aniqlaydi.  Chizmada  III  nuqtani  aniqlanishi  ko‘rsatilgan.  Aniqlangan 

---

61 
 
nuqtalarning X o‘qqa nisbatan simmetrik o‘rinlari topiladi va ular lekalo yordamida 
tutashtiriladi.